Учебник языка эсперанто. Основной курс - Борис Григорьевич Колкер

kion oni ne konas (Ovidio) Нельзя желать того, чего не знаешь.

8-4. Частицы:

do ‘итак’, ‘следовательно’, ‘же’: Do ni komencu! Итак, начнём!‘; Mi pensas, do mi estas (Dekarto) ’Я мыслю, следовательно, я существую‘; Parolu do! ’Говори же!

nek ‘ни’ употребляется в паре с другим отрицательным словом: nek tien, nek reen ‘ни туда, ни сюда’. Но нельзя сказать *nek unufoje ‘ни разу’; правильные формы: eĉ ne unufoje или ne … eĉ unufoje: Havi multe da amikoj estas havi eĉ ne unu amikon (= ne havi eĉ unu amikon) (Erasmo) Иметь много друзей – значит не иметь ни одного друга; En Petrodvorec mi estis eĉ ne unufoje (= ne estis eĉ unufoje), sed en Ermitaĝo mi estis pli ol unufoje В Петродворце я не был ни разу, а в Эрмитаже я был не раз‘; Mi ne scias tion, nek volas scii ’Я не знаю этого и не хочу знать.

Частица ĉi, обозначающая близость, может употребляться (прежде всего, в разговорной речи и в поэзии) самостоятельно, вместо tiu ĉi, tiun ĉi, tiuj ĉi, tiujn ĉi: ĉi homo, ĉi knabojn; ĉi-matene ‘этим утром’; ĉi-minuta ‘сиюминутный’.

8-5. Наречиеfor ‘прочь’: kuri for ‘бежать прочь’; la manojn for! ‘руки прочь!’; vivi for de la gepatroj жить вдали от родителей‘; fora lando ’далекая страна.

8-6. Предлоги: ekster ‘вне’, ‘за’; apud ‘около’, ‘возле’; okaze de ‘по случаю’: esti ekster ludo ‘быть вне игры’; apud magazeno ‘возле магазина’; okaze de via sukceso по случаю вашего успеха; apudluna, eksterplana.

8-7. Причастия действительного залога образуются с помощью суффиксов -ant- (настоящее время), -int- (прошедшее время), -ont- (будущее время) и окончания -a: leganta ‘читающий’, leginta ‘прочитавший’, legonta ‘собирающийся читать’, тот, который будет читать или прочтет. Заменив окончание -a на -o, получаем существительное, обычно обозначающее человека: leganto ‘читатель’, komencanto ‘начинающий’, lernanto ‘учащийся’, organizanto, praktikanto. Заменив -a на -e, получаем деепричастие: legante ‘читая’, leginte ‘прочитав’: Mallaborulo sidante dormas kaj kuŝante laboras Лентяй сидя спит и лежа работает‘; Farinte malbonon, ne atendu bonon ’Сделавши зло, не жди добра; La viro, kiu saĝe parolas pri la amo, ne estas tre enamiĝinta (G. Sand) Мужчина, который умно говорит о любви, не очень влюблен; La tempon venontan ankoraǔ neniu konas ‘Будущее время ещё никто не знает’.

8-8. Конструкция «винительный падеж с инфинитивом» употребляется при глаголах чувственного восприятия («видеть», «слышать», «чувствовать» и т. п.): ‘Я вижу, что он стоит’ Mi vidas lin stari (= Mi vidas lin staranta, = Mi vidas, ke li staras).

Словообразование

8-9. Приставка ek- обозначает начало действия или моментальное действие: ekkanti ‘запеть’; ekveturi ‘поехать’; ekrigardi ‘посмотреть’, ‘взглянуть’; ekvidi ‘увидеть’; ekhavi ‘заиметь’, ‘приобрести’; ekskribi ‘начать писать’: Ek al la laboro! За работу!; Por ekkoni la homon, necesas lin ekami (L. Feuerbach/Fojerbaĥ) Чтобы познать человека, надо его полюбить.

8-10. Суффикс -ar- обозначает совокупность однородных предметов: vagonaro ‘поезд’; vortaro ‘словарь’; ĉevalaro ‘табун’; problemaro ‘проблематика’; aktivularo ‘актив’; anaro ‘коллектив’; aro ‘группа’, ‘множество’, ‘коллектив’, ‘куча’ и т. п.; ariĝi ‘сгруппироваться’; marŝi arope ‘идти группой’; gazetara konferenco ‘пресс-конференция’; Unu homo ne estas homaro ‘Один человек – не человечество’.

8-11. Наречие for употребляется в качестве полуприставки, обозначая удаление, удалённость, устранение: foriri ‘уйти’; forigi ‘устранить’; foresti ‘отсутствовать’; foraĉeti ‘раскупить’; formanĝi ‘съесть’; forpreni ‘забрать’; Ĉu vere vi forveturos? Al neniu fordonu ĝin! Ne foriru ankoraǔ! Pri amikoj oni devas memori ne nur en ilia ĉeesto, sed ankaǔ en ilia foresto (Fales).

8-12. Местоимение mem употребляется в качестве полуприставки в значениях «сам» (memstara ‘самостоятельный’, memcelo ‘самоцель’, memlerninto ‘самоучка’) и «себя» (memamo ‘самолюбие’, memreklamo ‘самореклама’, memportreto ‘автопортрет’).

Словоупотребление

8-13. Необходимо чётко различать следующие близкие по форме и значению слова: Mi legis ĉiun libron (каждую книгу), ĉiujn librojn (все книги), ĉion (всё), tutan libron (всю книгу, т. е. целиком), tutajn librojn (целые книги), ĉiajn librojn (всякие книги).

8-14. Не следует смешивать mem ‘сам’ с похожим русским словом ‘самый’ в сочетаниях: ‘самый большой’ la plej granda; тот же самый‘ la sama; с другой стороны: same (kiel) ’так же, (как и).

Ekster la urbo

— Aǔskultu, Anatolo, oni povas pensi, ke al vi okazis io feliĉa.

— Kial vi tiel pensas?

— Ĉar vi estas hodiaǔ tre gaja.

— La gaja vizaĝo ankoraǔ nenion diras. Simple, hieraǔ mi havis agrablan dumtagan ripozon ekster la urbo.

— Atendu momenton! Ĉu vi iris tien sola?

— Certe ne. Ni estis kvarope: Nina, Andreo, Nikolao kaj mi.

— Rakontu do! Ĉu vi iris piede?

— Ni ne sciis ĉi-foje, kien iri. Fine ni decidis veturi eksterurben.

— Ĉe kiu oni kunvenis matene?

— Ĉe neniu, sed apud la stacidomo. Mi ĝustatempe venis per tramo. La forveturonta elektrovagonaro jam staris ĉe la stacio. Antaǔ ol eltramiĝi, mi komencis ĉirkaǔrigardi tra la fenestro, kie estas miaj geamikoj. Sed ĉar mi ne estas tre atenta, mi ne tuj ekvidis ilin stari inter granda nombro da homoj. Andreo tenis en la manoj du dikajn sakojn, helpante al Nina.

— Ĉu ankaǔ vi mem portis sakon?

— Ne, mi havis nuran saketon kun pano por ĉiuj kaj aldone pilkon.

— Ĉu vi veturis malproksimen?

— Sufiĉe malproksimen. Elirinte el la vagonaro, ni ekiris tra la arbaro. Altaj verdantaj arboj nin ĉirkaǔis, la aero estis tre agrabla.

— Jes, estas bone liberiĝi de ĉiutagaj devoj por kelka tempo, memori nek pri la baldaǔa labortago, nek pri ĉiamaj hejmaj aferoj.

— Ni ludis pilkon, interparolis, poste ni eksidis