Перловый суп - Евгений Будинас

Уладзімір Арлоў

Баба Жэня, Жэня Будзінас і самагонка

Мая бабуля Жэня была добрай вядзьмаркай: лекавала ўсю вёску зёлкамі і замовамі; раіла, у які дзень садзіць бульбу; ведала, калі хто памрэ, і дакладна прадказала дзень уласнага сыходу. Яна вучыла мяне ня спаць, калі сонца сядае, — бо засьнеш зь ім разам, а ўраньні ўжо не прачнешся. Яна наказвала не любіцца зь дзеўкамі ў жыце і ў красках, — бо колькі каласоў зломіш, столькі людзей ад голаду сканае, а колькі красак зьвяне, столькі дзетак на сьвет не народзіцца.

Але разам са сваім чарадзействам баба Жэня займалася і справамі цалкам зямнымі й звычайнымі. Да прыкладу, гнала самагонку. Праўда, тая была ўсё ж, відаць, не зусім звычайная, бо па яе прыязджаў нават сам бацюшка з задняпроўскай Копыскай царквы, той самай, дзе бабуля аднойчы таемна ад бацькоў пахрысьціла мяне і дзе чамусьці некалі не пахрысьцілі малога Сашу Лукашэнку.

Пакаштаваць чысьцюткай, быццам сьлязінка немаўляці, бабы Жэні самагонкі, што чароўна ўспыхвала, толькі да яе падносілі запалку, мне хацелася, здаецца, ад таго моманту, як я сябе памятаю. Духмяны прадукт бабулінага завіханьня вакол самагоннага апарата ўяўляўся нечым неверагодна смачным і чамусьці падобным да майго ўлюбенага сунічнага варэньня. Я ня мог зразумець, як ад такога смакоцьця памёр бабін сусед дзядзька Мікола, але, на ўсялякі выпадак, вырашыў адкласьці дэгустацыю да таго часу, як зраблюся дарослым.

Дарослым я адчуў сябе, скончыўшы першы клас. Назаўтра пасьля зьяўленьня ў бабулінай хаце я, ледзьве дачакаўшыся, пакуль мама паехала назад у горад, залез за грубкаю ў скрыню, дзе баба Жэня хавала запаветнае пітво, і нацадзіў сабе паўнюткую малянкоўскую, як тады казалі, шклянку...

Думаю, што ўсьлед за дзядзькам Міколам я не выправіўся толькі дзякуючы вядзьмарскім бабуліным здольнасьцям.

Пасьля таго я каштаваў безьліч напояў — ад забойчага абсэнту да вытанчанага французкага віна, за пару пляшак якога, мне казалі, можна купіць аўто. Але самагонкі ў гэтым асартымэнце не было ніколі. Уражаньняў ад дэбюту за грубкай хапіла, па маіх падліках, на цэлыя сорак гадоў — да майго першага прыезду на запрашэньне Жэні Будзінаса ў Дудуткі.

...Вакол добра вядомага ўсім тамтэйшым заўсёднікам самагоннага агрэгата раіліся, як пчолы, дыпляматы ўперамешку з журналістамі. Хтосьці, накаштаваўшыся, ужо шчасьліва адпачываў пад кустом агрэсту.

Цяжка сказаць чаму — магчыма, натхніўшыся прысутнасьцю ў чарзе знаёмай карэспандэнткі апальнай газэты, якой хацелася даць ня толькі інтэрв'ю, магчыма, пад узьдзеяньнем самой куражнай атмасфэры Дудутак — але я таксама апынуўся ў чарзе і неўзабаве цьвёрда трымаў у руцэ шклянку з «будзінасаўкай»,

Праз колькі хвілінаў навакольны сьвет зьлёгку гайдануўся і павярнуўся да мяне іншай граньню. Галасы зрабіліся цішэйшымі, фарбы — ярчэйшымі, жанчыны — прыгажэйшымі. Я цёпла згадаў старажытных германцаў, якія лічылі цьвярозы позірк на жыцьцё толькі адным з магчымых і ўсе важныя справы абмяркоўвалі двойчы: на сьвежую галаву і ніштавата прыняўшы, ад чаго гэтая галава, ня выключана, рабілася яшчэ сьвяжэйшаю.

Але галоўнае было тое, што мяне падхапіла хваля дзівоснага адчуваньня, якое часам казённа называюць натхненьнем. Я знайшоў свой куст агрэсту і на нейкай газэціне, бо нічога іншага пад рукой не аказалася, пачаў пісаць ці, дакладней, запісваць верш. У ім ажывалі дзяцінства, баба Жэня, гарышча ейнае хаты, куды мне было забаронена лазіць, бо менавіта там жыў дамавік з дамавічыхай і яшчэ нейкімі больш таямнічымі й вусьцішнымі стварэньнямі.

Да мяне схіліўся нечы твар. Гэта была не бабуля Жэня і не дамавік. А можа, і дамавік у абліччы Жэні Будзінаса. «Табе дрэнна?» — весела пацікавіўся ён, працягваючы ў якасьці лекаў новую шклянку. «Мне цудоўна!» — адгукнуўся я, закусваючы агрэсьцінай...

На даляглядзе Жэня вёў кудысьці ў бок ветрака маю знаёмую журналістку. Аднак іхняе інтэрв'ю мяне абыходзіла зараз ня больш за марсіянскія каналы. Паўзьверх друкаваных газэтных радкоў пра апазыцыю, прэзыдэнта, запушчаныя заводы й разагнаныя мітынгі мая рука выводзіла:

Мы жывём у хаце,над намі жыве гарышча,над гарышчам — неба.

Ці трэба казаць, што ад таго часу, з'яўляючыся ў Дудутках, я нязьменна апынаўся ў чарзе да чарадзейнага апарата — каб выпіць за сьветлую памяць бабы Жэні, за здароўе Жэні-гаспадара і за новы верш, які абавязкова напішу, глынуўшы ягонае акавіты.

Астатні раз у Дудутках давялося піць ужо за сьветлую памяць самога Жэні. Але паколькі пітво было тое самае, верш усё адно нарадзіўся:

Вецер — ды гэта ўсяго толькі розьніца ціскаў,Дзе тая дзева, якую за школай ты ціскаў?Жыць — гэта йсьці супраць ветру, адкрыўшы забрала.Дзе тая рэчка, што ледзьве цябе не забрала?Дзева памерла, пасьпеўшы паняньчыць унука,Рэчка зьніцела — сама без усякай прынукі.Ты паглядзіш у яе перасохпае люстра,Нешта згадаеш з таго, што казаў ЗаратустраМожа, вось гэта: адны паміраюць зарана,Ну, а другія — запозна... Адкрыецца ранаЎ памяці соннай зьнячэўку: філёзаф засраны!Як яе клікалі? Аня, Ганулечка, Ганна!

Верш пра мяне, але ў гэтых радках, несумнена, ёсьць нешта і пра Жэню.

Анатолий Делендик

(Отрывок из книги)

С Евгением Будинасом мы были знакомы десятки лет. Я знал всех его жен, детей и многих подруг. Он говорил:

— Мужчина может любить столько женщин, на сколько его хватает.

Так и жил.

Импозантный Женя всегда был в центре внимания, особенно у женщин, — с бородой, с трубкой в зубах, красивый, шумный, сыплющий парадоксами. Энергии — на сто человек. Организовывал экзотические поездки. Иногда был необычайно щедрым, в других случаях — до смешного прижимистым. На роскошный юбилейный банкет в Союзе писателей он пригласил многих.

— Я решил, что выгоднее собрать пятьсот гостей сразу, чем с каждым встречаться по отдельности.

Чуть раньше он говорил мне, что его «Полифакт» работает по двенадцати выгодным направлениям.

— Но я мог бы от всего отказаться, оставив лишь печатание ценных бумаг. Рентабельность — шестьсот процентов! Представляешь? — хвастался он.

Завидовал ли я ему? Вряд ли. У него были сплошные · стрессы — такой нервной и напряженной жизни я не выдержал бы. Он постоянно жаловался:

— Не с кем работать! Все приходится проверять и делать самому!

Кроме того, ему приходилось рисковать, ходить по грани криминала, враждовать с властями... К сожалению, иногда он с легкостью подводил друзей, если ему это было выгодно.

Часто я удивлялся Жениному цинизму.

Однажды большая группа журналистов автобусом ехала к Бедуле. И за долгую дорогу Женя заранее рассказал все шутки и прибаутки Бедули. Например, группа его колхозников побывала в художественном музее. У картины обнаженной женщины молодая экскурсовод сказала, что хороший пупок в те времена должен был вмещать унцию орехового масла. Один из механизаторов Бедули во всеуслышание заявил: «Я за неделю любой пуп так отшлифую»!.. Был в деревне старик по фамилии Пездюк. Сколько его ни уговаривали поменять фамилию, не соглашался: «Пездюком я родился, Пездюком и умру»!.. И когда в колхозе Бедуля стал рассказывать гостям подобные забавные истории, рассчитывая на смех, никто не смеялся, все лишь кисло улыбались. Бедуля не мог понять, в чем дело. Раньше его хохмы всегда проходили на ура!

Когда у Жени еще не было машины, вдруг звонит:

— Хочешь переспать с Бэлой Ахмадулиной? Отвези нас в Беловежскую пущу.

По соседству с Женей проживал ветеран войны, в прошлом отчаянный десантник, а теперь скромно живущий пенсионер, литератор Николай Могильный. Женя разбирал старое строение. Могильный попросил отдать ему доски. Женя отказал, доски отвезли на свалку, выбросили...

Однажды в Дудутках мы гуляли по лесу с Геннадием Лисичкиным и его женой Надеждой. На полном серьезе Женя убежденно доказывал, что жители села не заслуживают лучшей жизни, что быть в дерьме им нравится...

Его слова Надежду возмутили до глубины души, но переубедить умелого полемиста Будинаса было невозможно, он упорно доказывал, что белое — это черное, а черное называл белым.

Женя был богат. Но деньги, с моей обывательской точки зрения, тратил неразумно. Любил пустить пыль в глаза. Чего стоили ему не только комплекс Дудутки, но и ветряная мельница, и коллекция старинных машин, и многие другие не очень нужные, но показательные проекты! На банкеты на берегу Птичи приезжали сотни гостей, было много посольских машин. Кутили, пировали, купались в реке, парились в бане. Ему казалось, что так будет вечно. Но когда у него начались финансовые и политические проблемы, гости схлынули, растаяли... Пытался начать дело в Литве — не получилось, литовцы не приняли литовца.