Чалавек на лаўцы (на белорусском языке) - Жорж Сименон

Мэгрэ ступiў на ганак i спынiўся перад пакрытымi лакам сасновымi дзвярыма, з жалезнай ручкаю i сiнiм акенцам. Ён пачаў шукаць кнопку званка, але перш чым знайшоў яе, пачуў голас з-за дзвярэй:

- Хто там?

- Панi Турэ?

- Я.

- Я хацеў бы пагаварыць з вамi.

Але жанчына не рашалася адчынiць дзверы.

- Палiцыя, - цiха дадаў Мэгрэ.

Гаспадыня зняла ланцужок, адсунула засаўку i, агледзеўшы мужчын праз шчылiну прыадчыненых дзвярэй, спыталася:

- А што вам трэба?

- Пагаварыць з вамi.

- Чым вы дакажаце, што вы з палiцыi?

Мэгрэ паказаў палiцэйскi жэтон.

- Добра. Спадзяюся, ён не фальшывы, - сказала панi Турэ, убачыўшы жэтон, i ўпусцiла нечаканых гасцей.

Вузкi калiдор, выбеленыя сцены, пакрытыя лакам дзверы i плiнтусы. Дзверы на кухню заставалiся адчыненыя, жанчына правяла iх у суседнi пакой i запалiла святло.

Мэгрэ разгледзеў гаспадыню. Сорак - сорак пяць гадоў, як i мужу, паўнейшая за яго, але не рыхлая, а шырокая ў касцях. Iмпазантнай не назавеш. Шэрая сукенка i фартух, якi яна машынальна церабiла, яшчэ больш спрошчвалi яе.

Спынiлiся яны ў сталовай. Абсталюнак у вясковым стылi, кожная рэч на сваiм месцы, як на вiтрыне мэблевай крамы. Нiдзе нiчога лiшняга - нi кiнутай люлькi цi пачка цыгарэт, нi шытва цi нават газеты, нiчога такога, што магло б даць хоць нейкае ўяўленне, чым тут людзi жывуць.

Сесцi гаспадыня гасцей не запрасiла, але выразна паглядзела на iхнiя ногi, перасцерагаючы ўсiм сваiм выглядам: "Не запэцкайце лiнолеум!"

- Слухаю вас.

- Вашага мужа зваць Луi Турэ?

Нахмурыўшы бровы i спрабуючы здагадацца, што прывяло сюды палiцыю, яна кiўнула галавою.

- Ён працуе ў Парыжы?

- Памочнiкам дырэктара фiрмы "Каплан i Занэн", на вулiцы Бондзi.

- Ён працаваў калi-небудзь на складзе?

- Працаваў.

- Даўно?

- Некалькi гадоў таму назад. Але ўжо тады ён быў у дырэктара першым памагатым.

- У вас няма яго фатаграфii?

- А нашто яна вам?

- Мне б хацелася ўпэўнiцца...

- У чым? - Падазрона ўзiраючыся ў гасцей, панi Турэ запыталася: - Луi трапiў у аварыю?

Яна машынальна паглядзела на насценны гадзiннiк, якi вiсеў на кухнi, усё роўна як прыкiдвала, дзе цяпер можа быць муж.

- Спярша я павiнен упэўнiцца, цi ён гэта.

- Гляньце на сервант, - сказала яна.

Падышоўшы да серванта, Мэгрэ ўбачыў некалькi фатаграфiй: на адной маладзенькая дзяўчына, на другой - чалавек, - зарэзаны ў тупiку, але маладзейшы, у чорным.

- Вы часам не ведаеце, цi ёсць у вашага мужа ворагi?

- Адкуль яны ў яго могуць быць?

Гаспадыня выйшла на хвiлiнку ў кухню i выключыла газавую гарэлку - на плiце нешта закiпела.

- А якой гадзiне вяртаецца ён звычайна дамоў?

- Ён выязджае з Лiёнскага вакзала ў шэсць дваццаць дзве. Дачка вяртаецца наступным цягнiком, яна пазней заканчвае працаваць. У яе адказная пасада, i...

- Я вымушаны папрасiць вас праехаць з намi ў Парыж.

- Луi памёр? - Яна паглядзела на iх спадылба, позiркам жанчыны, якая не церпiць маны. - Скажыце мне праўду.

- Яго забiлi.

- Дзе?

- У тупiку ля бульвара Сэн-Мартэн.

- Што яму там спатрэбiлася?

- Не ведаю.

- Калi гэта здарылася?

- Мы мяркуем, недзе пасля паловы пятай.

- А палове пятай ён быў яшчэ ў Капланаў. Вы з iмi гаварылi?

- Не, не паспелi. Ды мы й не ведаем яшчэ, дзе ён працуе.

- А хто ж яго забiў?

- Якраз гэта мы i спрабуем высветлiць.

- Ён быў адзiн?

Мэгрэ адчуў раздражненне.

- Цi не лепей вам апрануцца i паехаць разам з намi?

- Што вы з iм зрабiлi?

- Цяпер ён у Iнстытуце судова-медыцынскай экспертызы.

- Гэта морг?

Мэгрэ змаўчаў.

- Як мне папярэдзiць дачку?

- Можаце пакiнуць цыдулку.

Гаспадыня задумалася.

- Не. Мы лепей заедзем да маёй сястры, i я перадам ёй ключ. Яна прыйдзе сюды i дачакаецца Монiкi. Дачку вам таксама трэба ўбачыць?

- Пажадана.

- Дзе ёй лепш сустрэцца з намi?

- У маiм бюро на набярэжнай Арфэўр. Гэта будзе найбольш аператыўна. Колькi ёй гадоў?

- Дваццаць два.

- А вы не маглi б папярэдзiць яе па тэлефоне?

- Па-першае, у нас няма тэлефона, а па-другое, яна ўжо пайшла з працы i едзе на вакзал. Пачакайце мяне.

Яна паднялася наверх па лесвiцы, якая ўся рыпела пад ёю - дом быў пабудаваны з уцэненых матэрыялаў, i дажыць да старасцi яму наўрад цi было наканавана.

Унiз яна спусцiлася ў чорным, напарфумленая. Падышоўшы да машыны, панi Турэ спынiлася, усё роўна як сумнявалася, цi памесцiцца яна ў такiм маленькiм аўтамабiлi. Нехта назiраў за iмi з суседняга акна.

- Сястра жыве за два кварталы адсюль. Няхай шафёр паверне направа, а потым на другую вулiцу налева.

Домiкi сясцёр здавалiся блiзнятамi. Адрознiвалiся яны хiба што колерам шкла ў акенцы на дзвярах: тут яно было жоўтае.

- Я зараз вярнуся, - сказала панi Турэ, выйшаўшы з машыны, аднак затрымалася хвiлiн на пятнаццаць.

Вярнулася яна разам з сястрою, падобнай на яе як дзве кроплi вады i таксама апранутай у чорнае.

- Сястра паедзе з намi. Я думаю, месца хопiць. Яе муж пойдзе да мяне i дачакаецца Монiкi. Сёння ў яго выхадны. Ён кантралёр на чыгунцы.

Мэгрэ сеў побач з шафёрам. Сантонi ледзь уцiснуўся на сядзенне побач з мажнымi жанчынамi. Па дарозе сёстры перашэптвалiся.

Калi яны прыехалi ў Iнстытут судмедэкспертызы, цела Луi Турэ ўжо ляжала на мармуровай плiце. Нябожчыка згодна з загадам Мэгрэ яшчэ не распраналi. Камiсар сам адкiнуў з твару забiтага прасцiну.

Мэгрэ назiраў за сёстрамi. У цемнаце ён прыняў iх за блiзнят. А цяпер, пры яркiм святле, заўважыў, што сястра гады на тры-чатыры маладзейшая.

- Вы яго пазнаяце?

Панi Турэ трымала ў руках насоўку, але не плакала. Сястра трымала яе пад руку.

- Гэта Луi... Нябога... - уздыхнула ўдава. - Цi магла б я падумаць уранку... - Раптам яна заўважыла: - Яму ж нiхто не закрыў вочы...

- Можаце гэта зрабiць.

Сёстры пераглянулiся: а чый гэта абавязак?.. Разважыўшы, панi Турэ з урачыстым выглядам закрыла мужу вочы.

Прашаптаўшы: "Бедны Луi..." - яна звярнула ўвагу на чаравiкi нябожчыка, бачныя з-пад прасцiны, i адразу ж нахмурыла бровы.

- Што гэта?.. Хто надзеў яму гэтыя чаравiкi?

- Яны былi на iм, калi мы яго знайшлi.

- Не можа быць. Луi нiколi не насiў жоўтых чаравiкаў. Прынамсi, за ўсе дваццаць шэсць гадоў, што мы разам жылi. Ён ведаў: я такога колеру не дапусцiла б. Жанна, ты бачыла?

Сястра згодна кiўнула.

- Вы ўсё-такi падумайце, - сказаў Мэгрэ, - цi былi ў яго такiя адзежа i абутак... А можа, гэта не ён?

- А хто ж? Але чаравiкi не ягоныя. Я ж чышчу iх кожны дзень. Магла я запомнiць iх колер?.. Сёння ўранку на iм былi чорныя чаравiкi на двайной падэшве, ён надзяваў iх ца працу.

Мэгрэ адкiнуў прасцiну да канца.

- Палiто ягонае?

- Ягонае.

- А гарнiтур?

- Таксама. А гальштук - не. Ён нiколi не надзеў бы такога яркага гальштука. Гэты ж амаль чырвоны!

- Якi лад жыцця быў у вашага мужа?

- Сама мерны. Сястра можа пацвердзiць. Уранку ён ад'язджаў на працу, сядаў у аўтобус, ехаў да вакзала на цягнiк у восем семнаццаць. На Лiёнскiм вакзале ён спускаўся ў метро i выходзiў на станцыi Сэн-Мартэн.

Супрацоўнiк Iнстытута зрабiў Мэгрэ знак, i камiсар, зразумеўшы яго, падвёў сясцёр да другога стала, на якiм былi раскладзены рэчы, знойдзеныя ў кiшэнях у забiтага.

- Спадзяюся, вы пазнаяце гэтыя рэчы?

На стале ляжалi срэбраны гадзiннiк з ланцужком, насоўка без меткi, пачаты пачак цыгарэт, запальнiчка, ключ i, побач з кашальком, два сiнiя бiлеты.

- Квiткi ў кiно, - адзначыла панi Турэ.

Мэгрэ дадаў, зiрнуўшы на iх:

- Кiнатэатр "Навiны дня", бульвар Бон-Нувэль. Калi я не памыляюся, квiткi сённяшнiя.

- Не можа быць. Ты чуеш, Жанна?

- Цiкава, - адказала сястра.

- Будзьце ласкавы, гляньце, што там у кашальку.

Праверыўшы кашалёк, панi Турэ зноў нахмурыла бровы.

- У Луi не было столькi грошай уранку.

- Вы ўпэўнены?

- Я ж кожную ранiцу правяраю, цi ёсць у яго грошы. Ён нiколi не бярэ з сабою больш як тысячу дзвесце, тысячу трыста.

- Можа, ён сёння атрымаў грошы?

- Ды не, цяпер жа канец месяца.

- Калi ён вяртаўся ўвечары, у яго заўсёды заставалiся грошы?

- За вылiкам тых, што ён плацiў за метро i цыгарэты. А на цягнiк у яго праязны.

Яна не рашалася пакласцi кашалёк сабе ў сумку.

- Напэўна, ён вам яшчэ патрэбны?

- Пакуль што патрэбны.

- Я нiяк не магу зразумець, чаму ў яго гэтыя гальштук i чаравiкi. I чаму, калi ўсё гэта здарылася, ён не быў у сябе ў краме?..

Нiчога не адказаўшы, Мэгрэ папрасiў яе распiсацца на бланках.

- Вы паедзеце дамоў?

- Калi мы зможам забраць цела?

- Напэўна, праз дзень цi два.

- Яго будуць ускрываць?

- Магчыма. Але не абавязкова.

Панi Турэ паглядзела на гадзiннiк.

- Праз дваццаць хвiлiн адыходзiць наш цягнiк, - сказала яна сястры i звярнулася да Мэгрэ: - Цi не маглi б вы давезцi нас да вакзала?

- Ты не будзеш чакаць Монiку? - запыталася ў панi Турэ сястра.

- Яна можа вярнуцца сама.

Вяртаючыся з Лiёнскага вакзала ў палiцыю, Мэгрэ i Сантонi яшчэ раз зiрнулi з машыны сёстрам услед.

- Ведзьма! - прабурчаў Сантонi па дарозе з вакзала на набярэжную Арфэўр. Нябозе, вiдаць, было не надта весела.