Дарц - Абузар Абдулхакимович Айдамиров

тоьпаш, пулеметаш. Говраш, варраш. И хьакхарчий-м йойур йара хIокху пхеаммо. Ткъа уьш байа герз ма деза хIокхарна. Кхаьргахь ши топ а, бIе патарма а бен бац. Зеламхина кхин а пхи топ а, ши эзар патарма а беза…

– Элбарт!

– Вай.

– Суна пхи топ а, ши эзар патарма а беза.

– Стенна?

– И ши эзар хьакха йен.

Элбарт, вист ца хуьлуш, дIатийра. Важа накъостий набарш кхетта Iохкура. Элбарт вист ца хуьлуш хьевелча, цунна а наб кхетта-те аьлла, хийтира Зеламхина.

– Элбарт!

– Вай.

– Хьо вистхуьлуш ма вац?

– Ойла йеш Iapa со-м. И герз мичара хир ду вайна?

– Сайна ца хаьа дела, хаьттира ас-м. Шун йарташкахь хир дац-те аьлла. Пхоьазза йолу тоьпаш-м наха лур йац. Муьлхханаш а мегар йара суна. Мокхазан тоьпаш а. Шортта молха а, хIоьънаш а хилчахьана. Хьо хамхо ву, Элбарт. Хьан тайпанан наха гIo ца деш вуьтур вац. ГIой, хьайга хIун дало, хьажахьа. И Андронников, Донагулов боху ши кхахьпа мичахь ду а, хьажа.

Элбарт, шен гIовтал а, чоа а тIе а дуьйхина, пеша тIехь йакъайала йехкина лоьдгаш къажйина, неIармачаш чу а йоьхкина, уьш кога а оьзна, лергашна тIетаIIош коьрта кхакханан куй а тиллина, аравелира.

Ши эзар сов мостагI ву цунна тIаьхьаваьлла. Дерриг некъаш дIакъевлина цара. Амма царна ца девзаш некъаш а ду лаьмнашкахь. Акха гезарий бен ца лелаш. Уьш девзича а, цигахула лелалур бац салтий а, гIалагIазкхий а. Зеламха а, цуьнан накъостий а лелало. Уьш Iамийна халчу дахаро. ХIокху тIаьхьарчу итт-цхьайтта шаро. Ткъа Зеламхина пхоьазза йолу пхи топ а, царна ши эзар патарма а оьшу. И ши эзар мocтaгI вен…

Эршта йохо саперашна тIедиллар оцу буссехьа хиира Зеламхина. Цо Саламбеке хабар туьйхира, и взвод хIаллакье аьлла. Саламбека, новкъахь кIело а йина, дуккха а салтий байъира. Поручик Афанасьев а вийра. Амма дукха бу-кх дийна бисина мостагIий…

Зеламхина цхьана минотана а ца бицло шен доьзал. Декъаза Беци а, Зезаг а. Меда а, Эни а. Мохьмад а, Лом-Iела а, Iyмap-Iела а, Ахьмад а. Ши зуда, ши йоI, виъ кIант. Уьш набахтехь бу. Къаьсттана дукха ойла йо цо Зезаган. Нускалан хенахь, майрачух самукъадолучу, майрачух марзо оьцучу хенахь жоьра йисина иза. ДегIаца Лом-Iела а волуш. Цхьана-шина шарахь ЗеламхагIеран кертахь а Iийна, кIант хIокхаьрга схьа а велла, шен нахана тIе дIайаха бакъо йара цуьнан. Маре йаха бакъо а йара. Цо иза ца дира. КIант а кхобуш, хIокхеран доьзалехь сецира. Машаре дахар, синтем хилча а дара цхьа хIyма. Иза а, важа а ма ца хилира цунна. Зеламхин доьзалца, шен кIантаца цхьаьна xIapa къаьхьа баланаш ловш йу. Шен дегIал совнаха, иза да йолуш хIyмма а дац. Йа дегIан да а йац. Даим дIа Iожалла йу цуьнан когийн кIажаш а хьоьшуш, тIаьхьахIоьттина лелаш. Йа набахти йу даим а хьалха гуш. ХIинца иза набахтехь хир йу. КхидIа церан кхоллам муха хир ца хаьа ша Дела воцчунна. Сибрех бахийта а мега. БIеннаш доьзалш бахийтина цига. Зударий, бераш, къенанаш. XIоpш дуьххьара а, тIаьххьара а бац. Зеламха бехке ву Зезаган дакъазаллина…

ШолгIачу буса накъосташна тIевеара Элбарт. Йеккъа цхьа цхьалго топ а, цхьа герка молха а, ткъех хIоъ бохьуш.

Зеламхас карахь дIасахьовзийра цхьалго топ.

– Кхин ца карий хьуна, Элбарт?

– Ца карий. Герз доцуш-м хир бацара нах. Къайладаьккхина. Шайгахь дуй хаийта ца баьхьа. Гергарчарна а. Адамаш кхерийна Iедало.

– Оцу хьакхарчийн хIун ойла йу, хиин хьуна?

– Iассан тогIехула хьалабогIуш бу уьш.

– Андронников, Донагулов вуй цаьрца?

– Ву. И шиъ ву. Полковник Курдиев а ву. Хьо кхузахь ву аьлла, мотт тоьхна цхьамма.

Цхьа минот а хан эрна ца йохуьйтуш, Iассан тIай тIе сихвелира Зеламха. ТIай гена дацахь а, некъ хала бара цига. Некъ бан а бацара. Лаьмнийн тархашна тIехула даха дезара. Ло. Шаш. Дуккханхьа а ког билла дагарца шах киртигаш йаха дезара. Ломах хьаладовлуш а, охьанехьа чудуьссуш а. Цхьана йуьххьехь эчиган йиъ зIок йолу муш хьалакхуссий, тIулгах йа диттах дIа а тосий, цхьацца волуш, хьалаволура. Йа тIулгах, диттах муш дIа а боьхкий, охьачубуьссура. КIорга ло долчохь когех диркаш3 йоьхкий, боьлхура. Некъ хала хиларал совнаха, муьлххачу а минотехь салташна тIенисбаларна кхерам а бара. Цара геннара схьа тоьпаш тоьхна, къийгаш санна байа а тарлора.

ШолгIачу дийнахь маьркIажал тIаьхьа Iассан тIай тIе кхечира уьш. Генара хьаьжча цIеран серло а, кIур а гyp боцу меттиг а лехна, цIе латийна, шайн тIадийна бедарш йакъийна, бекъа кхача а биъна, охьабийшира уьш. Охьабийшира аьлча а, хьуьнхара хедийна йеана жIолмаш цIарна гонаха а йаржийна, голаш мере а оьзна, горгбелла дIатевжира. Мотт мел бекъа белахь а, бухара хьала шело йагIахь а, кIадбеллачу накъосташна набарш кхийтира. Aмма Зеламхина наб ца кхетара. Кхана хIокху тIай тIе кхача йеза отряд. ХIокхаьргахь шиъ пхоьазза йолу топ а, бIе патарма а, цхьалго цхьа топ а, цуьнца ткъа хIоъ бен бац. Ткъа цунна кхин а пхиъ пхоьазза йолу топ а, ши эзар патарма а беза…

– Элбарт.

ХIетта наб озийна Элбарт охьахиира.

– Кхуза хьаладогIучу эскарца цхьа а гIалгIа эпсар вуй?

Элбарта ойла йира.

– Ву. Масех ву.

– Хьан тайпанах вуй цхьа а?

– Шиъ ву. Хамхойн Мохьмад-Гери а, Ирисхан а.

– Муха ши стаг ву и шиъ?

– Тхан тайпано лоруш, оьзда ши стаг ву.

– Къонах вуй и шиъ?

– Цхьаннах жоп далалур ду соьга. Мохьмад-Герих. Иза майра а, тешаме а, доьналле а къонах ву.

– Тховса мичахь хир ву и Мохьмад-Гери?

– Буьйсанна цIахь хуьлу бохуш, хезира суна. Эшкалахь.

Зеламха, ойлане ваьлла, цхьана ханна дIатийра.

– Тховса со цунна тIекхачалур варий хьоьга?

– Нагахь санна иза цIахь велахь, кхачалур ву.

– ХIета вайша Эшкала воьду!

Зеламхас ца йийцира цуьнга шен Iалашо. И шиъ сихха новкъа велира, тапчанаш йоцург, карахь кхин герз а доцуш.

Йуьстах болчу гIашлойн некъашкахула, кхаш тIехула некъ беш, цхьана сохьтехь Эшкала чувуьйлира и шиъ. Керташна тIехула а вуьйлуш, масех бешахула чекхваьлча, Зеламха бешахь а витина, жимачу корехь чиркхан серло къегачу цIа чу а вахана, масех минот йаьлча йухавеара Элбарт, хIусамда а валош. Меллаша маршалла а хаьттина, кхин къамелаш ца деш, Зеламха цIа чу вигира xIусамдас. Дукхахболчу нехан санна, къен-миска йара хIара xIycaм. Дерзина пенаш, кIурз биллина Iаржйелла шуьйра товха, оцу чохь цIe ца леташ, гIийла сийсаш стомма гуьйриг. Пенах леррина йинчу терхи тIехь богуш тIедиллина шиша доцу тиша чиркх. Поппаран маьнги тIехь тишачу йургIи кIел чIогIа набарш кхетта Iуьллуш кхо бер. ХIорш чубахкале хьалагIеттина хIусамнана, хьешашка маршалла а хаьттина, кхача кечбан тохайелира. Амма шайн дукха Iойла дац аьлла, Зеламхас сацийра иза.

Зеламха а, Элбарт а чохь а витина, араваьлла хIусамда