Чалавек на лаўцы (на белорусском языке) - Жорж Сименон

- Гэта яна прыходзiла?

- Яна.

У шуфлядзе стала камiсар знайшоў яшчэ некалькi здымкаў. На адным з iх Турэ быў у сваiм "экстравагантным" капелюшы.

Нiякiх iншых асабiстых рэчаў, апрача дзвюх пар шкарпэтак i некалькiх гальштукаў, у пакоi не было - нi кашуль, нi трусоў, нi папер, нi лiстоў нiчога.

Мэгрэ прыставiў крэсла да шафы i, зусiм як у дзяцiнстве, калi шукаў схаваныя ад яго бацькамi рэчы, стаў на яго, каб зазiрнуць на самы верх шафы. Там быў густы слой пылу, якi, аднак, не паспеў яшчэ асесцi на квадраце памерам прыблiзна з канверт. Вiдаць, на гэтым месцы зусiм нядаўна нешта ляжала. Але камiсар нiчога не сказаў гаспадынi, якая ўважлiва назiрала за iм.

- У яго быў ключ ад пакоя?

- Не. Калi ён выходзiў, то пакiдаў ключ мне.

- Iншыя жыльцы таксама пакiдаюць вам ключ?

- Не. Але пан Луi казаў, што ён усё губляе i няхай лепш ключ застаецца ў мяне. Мне гэта зусiм не замiнала: ён жа нiколi не вяртаўся нi ўвечары, нi ўначы.

Мэгрэ выняў з рамкi фатаграфiю жанчыны i паклаў яе ў кiшэню. Потым напаiў канарэйку, пахадзiў яшчэ трохi па пакоi.

- Я, можа, яшчэ прыйду да вас.

- Не стану прапаноўваць вам шкляначку, - сказала гаспадыня ўнiзе. - Вы, напэўна, спяшаецеся?

- У вас ёсць тэлефон? Дайце мне, калi ласка, нумар. Можа, мне прыйдзецца пазванiць, каб што-небудзь запытаць.

- Басцiлiя 22-51.

- Ваша iмя?

- Марыета. Марыета Жыбон.

- Дзякуй.

- Усё?

- Пакуль што ўсё.

Лапуэнт i Мэгрэ нырнулi ў машыну. Дождж усё лiў i лiў.

- Збочвай за рог i спынiся, - загадаў камiсар шафёру i дадаў - Лапуэнту: Зараз ты вернешся да гэтай кабеткi. Я забыў у пакоi люльку.

Мэгрэ нiколi i нiдзе не забываў люлькi. Да таго ж, у яго iх заўсёды было з сабою дзве.

- Наўмысна?

- Вядома. Пасакачы з гэтай Марыетай колькi хвiлiн i вяртайся сюды, паказаў Мэгрэ на невялiкi бар i, выйшаўшы з машыны, рушыў да тэлефоннай будкi.

- Люка, гэта ты?.. Аддай адразу ж загад, каб праслухоўвалi нумар Басцiлiя 22-51.

Прытулiўшыся да стойкi бара, Мэгрэ пацiху пацягваў кальвадос i разглядваў фатаграфiю жанчыны. Яго зусiм не здзiвiла, што каханкаю Турэ была жанчына таго ж тыпу, што i ягоная жонка. Але якi ў яе характар? Можа, i ён такi?..

- Вось ваша люлька, шэф.

- Яна не гаварыла па тэлефоне, калi ты зайшоў?

- Не заўважыў. З ёю былi дзве жанчыны.

- Можаш iсцi абедаць. Убачымся ў аддзяленнi.

Мэгрэ назваў шафёру адрас панны Леон. Па дарозе спынiлiся ў кандытарскай, дзе ён купiў скрыначку шакаладных цукерак.

Выйшаўшы перад крамаю панны Леон з машыны, Мэгрэ схаваў цукеркi пад палiто, каб не прамоклi - дождж усё лiў ды лiў.

Камiсар адчуваў сябе нiякавата ў сваiм грубым, змоклым палiто сярод лёгкiх, прыгожых, пушыстых дзiцячых строяў.

- Вашай мацi, - сказаў ён панне Леон, сарамлiва выцягваючы з-пад палiто скрыначку з цукеркамi.

- О, вы падумалi пра яе! Можа, вы ёй самi аддадзiце?

Аднак Мэгрэ палiчыў лепшым застацца ў крамным пакоi, куды хоць трохi трапляла паветра з вулiцы: мо толькi таму, што ён апынуўся тут з дажджу, але яму здалося, што сёння грубка ў памяшканнi напалена яшчэ больш.

- Прабачце, я да вас на хвiлiнку. Я толькi хацеў бы паказаць вам гэтую фатаграфiю.

Ледзь зiрнуўшы на яе, панна Леон усклiкнула:

- Ды гэта ж панi Машэр!

Гэта быў ужо нейкi поспех!

Значыцца, гэтую жанчыну ведалi ў асяроддзi Луi Турэ. Так Мэгрэ думаў раней, i цяпер гэта пацвердзiлася. Такi чалавек, як Турэ, не стаў бы заводзiць знаёмства з выпадковай жанчынаю.

- Адкуль вы яе ведаеце?

- Яна працавала ў Капланаў. Нядоўга. Недзе з паўгода. А чаму вы паказалi яе фатаграфiю?

- Гэта была сяброўка пана Луi.

- А!..

Мэгрэ разумеў, што жанчыне гэта цяжка пачуць, але iнакш нельга.

- У той час, калi яны абое працавалi ў Капланаў, вы нiчога памiж iмi не заўважылi?

- Магу паклясцiся, што нiчога памiж iмi тады не было... Яна працавала на ўпакоўцы - там было дзесяць цi нават пятнаццаць жанчын... Ведаю, што яна была замужам за палiцэйскiм.

- Чаму яна звольнiлася?

- Здаецца, ёй прышлося аперыравацца.

- Вялiкi вам дзякуй. Прабачце, што зноў вас патурбаваў.

- Што вы, зусiм вы мяне не патурбавалi. Скажыце толькi, калi ласка... Пан Луi, ён што, сапраўды меў нешта з гэтай жанчынай?

- Яна прыходзiла да яго ў пакой, якi ён здымаў у Парыжы.

- Я ўпэўнена, што памiж iмi нiчога не было. Яны проста сябравалi.

- Магчыма.

- Калi засталася дакументацыя фiрмы, я дапамагу вам знайсцi адрас гэтай жанчыны. Але ж я не ведаю, што з ёю стала, з дакументацыяй.

- Раз яна была жонкаю палiцэйскага, адрас мы знойдзем. Вы сказалi, яе прозвiшча Машэр?

- А iмя, калi я не памыляюся, - Антуанэта.

- Дзякую, панна Леон. Да пабачэння.

- Да пабачэння.

Мэгрэ спiнаю адчуваў, што жанчына разгублена глядзела яму ўслед.

- У мунiцыпальную палiцыю, - загадаў камiсар шафёру.

У мунiцыпальнай палiцыi Мэгрэ адразу ж накiраваўся ў аддзел кадраў. Праз некалькi хвiлiн яму паведамiлi, што палiцэйскi па прозвiшчы Машэр сапраўды служыў тут сяржантам, але яго забiлi два гады назад у вулiчнай бойцы. Пражываў у той час на вулiцы Даменiль. Удава атрымлiвае пенсiю. Дзяцей няма.

Мэгрэ запiсаў адрас. I, пазванiўшы ў аддзяленне, выклiкаў да тэлефона Люка.

- Ну як, гаспадыня нiкому не званiла?

- Не яшчэ.

- А ёй?

- Ёй - не. Званiлi адной з жанчын, Вользе, наконт прымеркi сукенкi.

Мэгрэ вырашыў паабедаць пазней. Ён выпiў у бары шклянку аперытыву i зноў сеў у машыну.

- На вулiцу Даменiль.

Ехаць прыйшлося доўга. Будынак быў бедны, стары.

- Скажыце, калi ласка, дзе жыве панi Машэр? - спытаўся ён у кансьержкi.

- На пятым паверсе, налева.

Лiфт падымаўся рыўкамi - здавалася, зараз спынiцца мiж паверхамi.

Вельмi чысты дыванчык перад дзвярыма, зiхоткая медная ручка. Мэгрэ пазванiў. Недзе ў глыбiнi кватэры пачулiся крокi.

- Хвiлiнку! - Жанчына, мабыць, надзявала сукенку. Напэўна, гаспадыня была не з такiх, што сустракаюць гасцей у халаце.

Адчынiўшы дзверы, яна моўчкi паглядзела на Мэгрэ.

- Камiсар Мэгрэ.

- Праходзьце.

Было вiдаць, што прыход такога госця ўсхваляваў жанчыну.

Яна была такая, якой i ўяўляў яе сабе Мэгрэ: высокая, мажная, спакойная. Акуратна прычасаныя валасы, строгая сукенка, усе гузiкi зашпiленыя.

Паркет ззяў.

- Я вам тут напэцкаю...

- Нiчога страшнага.

Абсталюнак прыкладна такi ж, што i ў доме Турэ. Амаль такiя ж забаўкi на палiчках. Фатаграфiя палiцэйскага, да рамкi прымацаваны медаль.

- Я прыйшоў пагаварыць з вамi пра пана Луi.

- Я гэтага чакала.

Яна не заплакала, хоць твар у яе быў маркотны.

- Сядайце, калi ласка.

- Дзякую. Вы былi блiзкiмi сябрамi, цi ж не так?

- Ён быў вельмi добры да мяне.

- I толькi?

- Магчыма, кахаў мяне. Ён жа нiколi не быў шчаслiвы ў сям'i.

- Ваша знаёмства пачалося з таго часу, як вы працавалi ў Капланаў?

- Што вы?.. Тады быў яшчэ жывы мой муж.

- I Турэ нават не спрабаваў зблiзiцца з вамi?

- Ён глядзеў на мяне гэтаксама ж, як i на любую iншую жанчыну з нашага аддзела.

- Значыцца, вы сустрэлiся зноў пасля закрыцця фiрмы?

- Так. Месяцаў праз восем-дзевяць пасля смерцi мужа.

- Выпадкова?

- Выпадкова. Мне прыйшлося шукаць працу - вы ж разумееце, на пенсiю ўдавы не пражывеш. Суседка пазнаёмiла мяне з дырэктарам кiнатэатра, i я ўладкавалася бiлецёркаю. Пры жыццi мужа я не працавала, хiба што кароткi час у Капланаў... Скажыце, газеты не будуць пiсаць пра мяне?

- Не. Можаце не баяцца.

- Дырэктар такi строгi, я магу страцiць месца... Дык вось, у кiнатэатры мы з панам Луi i сустрэлiся... Неяк на ранiшнiм сеансе. Ён прыйшоў на фiльм "Вакол свету за восемдзесят дзён"... Я яго пазнала, калi паказвала, дзе сесцi. Ён таксама пазнаў мяне. Нiякай асаблiвай размовы тады памiж намi не было, але з тае пары ён стаў часта прыходзiць да нас i заўсёды на ранiшнiя сеансы. Аднаго разу прапанаваў мне схадзiць з iм у кавярню. Я згадзiлася.

- Ён тады ўжо здымаў пакой на вулiцы Ангулем?

- Думаю, здымаў.

- Ён казаў, што нiдзе не працуе?

- Не. Сказаў толькi, што ўдзень заўсёды вольны.

- I вы так i не даведалiся, чым ён займаўся?

- Не. Я нiколi б не стала ў яго пра гэта пытацца.

- А пра жонку цi дачку ён расказваў?

- Шмат.

- Што менавiта?

- Ведаеце, цяжка перадаць... Калi чалавек няшчасны ў сям'i, ён пра гэта часта загаворвае... Жонка яго праз сясцёр зневажала. У сясцёр мужы добра ўладкаваныя, бясплатны праезд усёй сям'i, пенсiя... Яны ўсе папракалi Луi за тое, што ён не iмкнецца знайсцi што-небудзь лепшае за месца кладаўшчыка...

- Куды ж вы, прабачце, хадзiлi ўдваiх?

- Амаль заўсёды ў адну i тую ж кавярню на вулiцы Сэнт-Антуан. Мы маглi гаварыць гадзiнамi.

- Вы любiце пышкi?

- Адкуль вы ведаеце?

- Я ведаю, што пан Луi купляў iх вам на вулiцы Акацый.

- Гэта было пазней, калi...

- Калi вы сталi хадзiць да яго ў пакой?

- Тады. Ён хацеў, каб я бывала там. Ён называў гэты пакой сваiм закуткам... Вельмi ганарыўся iм...

- Ён не казаў вам, чаму ён зняў гэты пакой?

- Яму хацелася мець свой кут, хоць бы на некалькi гадзiн у дзень.

- Ён купляў вам каштоўнасцi?