Тры таварышы (на белорусском языке) - Эрих Ремарк

- Бывай, Робi, - сказаў ён.

- I ты, Ота.

- Да пабачэння, Пат. - Ён падаў ёй руку i паглядзеў у вочы. - Вясной я прыеду па вас.

- Усяго вам добрага, Кёстэр. - Пат цвёрда пацiснула яму руку. - Я рада, што пабачыла вас. Перадавайце прывiтанне ад мяне Готфрыду Ленцу.

- Добра, - сказаў Кёстэр.

Яна ўсё яшчэ не выпускала яго руку. Яе вусны дрыжалi. Раптам яна ступiла крок наперад i пацалавала яго.

- Жывiце шчаслiва, - цiха прамовiла яна прыглушаным голасам.

Твар Кёстэра раптам на iмгненне асвяцiўся ярка-чырвоным полымем.

Ён памкнуўся яшчэ нешта сказаць, але адвярнуўся, сеў у машыну, iрвануў яе з месца i паiмчаў па звiлiстай горнай дарозе не азiрнуўшыся. Мы глядзелi яму ўслед. Машына прагрукатала па галоўнай вулiцы i пачала ўзбiрацца на гару, як адзiнокi светлячок, несучы перад сабой па шэрым снезе святло тусклявых фараў. На вяршынi машына спынiлася, Кёстэр памахаў нам. Цёмнай плямай ён стаяў перад фарамi. Потым ён знiк, i мы доўга яшчэ чулi гул машыны.

Пат нахiлiлася i слухала, пакуль было чуваць. Але гул зацiх. Тады яна павярнулася да мяне.

- Апошнi карабель адплыў, Робi.

- Перадапошнi, - адказаў я. - Апошнi - я. А ведаеш, што я планую? Я хачу знайсцi iншае месца, каб кiнуць якар. Пакой у прыбудове мне больш не падабаецца. Не разумею, чаму мы не можам жыць разам. Паспрабую пашукаць пакой блiжэй да цябе.

- Немагчыма! Не знойдзеш! Як ты думаеш зрабiць гэта?

- Ты будзеш рада, калi я змагу?

- Што за пытанне? Было б цудоўна, мiлы! Амаль як у матухны Залеўскi.

- Добра, тады дазволь мне папрацаваць паўгадзiнкi.

- Выдатна. Я пакуль што пагуляю з Антонiа ў шахматы. Я тут навучылася.

Я пайшоў у кантору i растлумачыў, што застаюся тут надоўга i хачу атрымаць пакой на адным паверсе з Пат. Пажылая дама з усохлымi грудзьмi глянула на мяне незадаволена i адмовiла мне, спасылаючыся на рэжым.

- Хто ўстанаўлiваў рэжым? - спытаў я.

- Дырэкцыя, - адказала дама i разгладзiла зморшчыны на спаднiцы.

З вялiкай неахвотай яна паведамiла мне нарэшце, што дазволiць пайсцi на парушэнне можа толькi галоўны лекар.

- Але яго ўжо няма, - дадала яна. - А дадому да яго звяртацца можна толькi па службе.

- Цудоўна, - сказаў я. - Тады я звярнуся да яго па службе. Адносна рэжыму.

Галоўны лекар жыў у маленькiм дамку побач з санаторыем. Ён адразу прыняў мяне i без усялякай валакiты даў мне дазвол на перасяленне.

- Пасля няўдалай першай спробы не думаў, што так лёгка атрымаецца, сказаў я.

Ён засмяяўся.

- А, вы, вiдаць, натрапiлi на старую Рэксрот. Добра, я зараз ёй патэлефаную.

Я вярнуўся ў кантору. Старая Рэксрот з гонарам знiкла, убачыўшы выклiк на маiм твары. Я ўсё ўладзiў з сакратаркай i даручыў швейцару перанесцi мае рэчы i купiць мне некалькi бутэлек спiртнога. Потым я вярнуўся да Пат.

- Уладзiў? - спытала яна.

- Пакуль што - не, але праз некалькi дзён усё будзе ў парадку.

- Шкада, - яна перавярнула шахматы i ўстала.

- Што будзем рабiць? - спытаў я. - Пойдзем у бар?

- Вечарам мы часта гуляем у карты, - сказаў Антонiа. - Скора падзьме фен, гэта адчуваецца. У такi час найлепш гуляць у карты.

- У карты? Пат? - здзiўлена спытаў я. - У якiя гульнi ты ўмееш? У дурня i ў пасьянс?

- У покер, каханы, - заявiла Пат.

Я засмяяўся.

- Яна, праўда, умее, - сказаў Антонiа. - Толькi занадта рызыкоўная. Жахлiва блефуе.

- Я таксама, - адказаў я. - Трэба паспрабаваць.

Мы селi ў куток i пачалi гуляць. Пат нядрэнна гуляла. Яна сапраўды блефавала ваўсю. Праз гадзiну Антонiа звярнуў нашу ўвагу, што робiцца за акном. Iшоў снег. Паволi, нiбы яшчэ вагаючыся, амаль вертыкальна падалi буйныя сняжынкi.

- Зусiм бязветрана, - сказаў Антонiа. - Будзе шмат снегу.

- Цiкава, дзе цяпер Кёстэр? - спытала Пат.

- Ён ужо праехаў перавал, - сказаў я.

На нейкую секунду я выразна ўявiў сабе "Карла" з Кёстэрам за рулём, якi вёў машыну праз белую ноч, i ўсё раптам здалося мне нерэальным - тое, што я сяджу тут, што Кёстэр у дарозе, а Пат - побач са мной. Яна шчаслiва ўсмiхнулася мне, абапiраючыся рукой з картамi на стол.

- Хадзi, Робi.

Таўстун перабраўся да нашага стала, спынiўся i пачаў зычлiва зазiраць нам у карты. Магчыма, жонка заснула, а яму хацелася забавы. Я адклаў карты i глянуў на яго так злосна, што ён знiк.

- Я не сказала б, што ты ветлiвы, - задаволена сказала Пат.

- Не, - адказаў я. - I не хачу быць ветлiвым.

Мы яшчэ зайшлi ў бар i выпiлi некалькi шклянак "спецыяльнага". Потым Пат трэба было iсцi спаць. Я развiтаўся ў вестыбюлi. Яна пачала павольна падымацца па лесвiцы, азiраючыся i спыняючыся, пакуль не збочыла ў калiдор. Я крыху пачакаў, потым папрасiў у канторы ключ ад свайгоi пакоя. Сакратарка заўсмiхалася.

- Нумар семдзесят восем, - сказала яна.

Пакой суседнiчаў з пакоем Пат.

- Мусiць, па распараджэннi фройляйн Рэксрот? - спытаў я.

- Не, фройляйн Рэксрот пайшла ў малiтоўны дом, - адказала яна.

- Малiтоўныя дамы часам - бласлаўленне, - сказаў я i хутка пайшоў наверх. Мае рэчы былi ўжо распакаваныя. Праз паўгадзiнкi я пастукаў у дзверы ў суседнi пакой.

- Хто там? - усклiкнула Пат.

- Палiцыя маралi, - адказаў я.

Ключ заскрыгатаў, i дзверы iмгненна расчынiлiся.

- Ты, Робi? - прамовiла Пат разгублена.

- Я! - сказаў я. - Той, хто перамог фройляйн Рэксрот! Уладальнiк каньяку i "порта-ронка". - Я выцягнуў бутэльку з кiшэнi. - А цяпер прызнавайся, колькi мужчын тут ужо пабывала.

- Нiкога, акрамя футбольнай каманды i пашыранага фiларманiчнага аркестра, - заявiла са смехам Пат. - Ах, каханы, зноў вярнулiся старыя часы.

Яна заснула на маiм плячы. Я яшчэ доўга не спаў. У куточку пакоя гарэла маленькая лямпачка. Сняжынкi цiха стукалiся ў акно, час, здавалася, спынiўся, заблытаўшыся ў гэтым мяккiм залацiстым змярканнi. У пакоi было цёпла. Час ад часу патрэсквалi трубы цэнтральнага ацяплення. Пат паварушылася ў сне, i коўдра з лёгкiм шоргатам павольна спаўзла на падлогу. Ах, гэта бронзавая з адлiвам скура! Цуд тонкiх каленяў! Пяшчотная таемнасць грудзей! Я адчуваў плячом дотык яе валасоў i вуснамi ўспрымаў бiццё яе пульсу. "Табе наканавана памерцi, - падумаў я. - Ты не можаш памерцi. Ты - маё шчасце".

Я асцярожна зноў падняў коўдру. Пат нешта прамармытала i зноў змоўкла i паволi, у сне, падсунула мне далонь пад галаву.

XXVII

Усе наступныя днi падаў снег. У Пат была тэмпература, i яна мусiла ляжаць у пасцелi. Шмат у каго ў санаторыi была тэмпература.

- Надвор'е такое, - сказаў Антонiа.

- Занадта цёпла i ветрана. Якраз для тэмпературы.

- Каханы, выйдзi крыху на волю, - сказала Пат. - Ты ўмееш катацца на лыжах?

- Не. Дзе мне было вучыцца? Я нiколi не быў у гарах.

- Антонiа навучыць. Яму гэта будзе забава. Ты яму падабаешся.

- Мне куды лепш тут.

Яна выпрасталася, сеўшы ў пасцелi. Начная кашуля агалiла ёй плечы. Яны былi вельмi худыя. Такая ж жахлiва худая была i шыя.

- Робi, - сказала яна, - зрабi мне ласку. Мне вельмi не хочацца, каб ты сядзеў тут каля ложка хворай. Учора i пазаўчора хапiла ўжо табе.

- Мне добра сядзець тут, - адказаў я. - Няма нiякага жадання iсцi пад снег.

Яна цяжка задыхала, i я пачуў яе няроўнае дыханне.

- У мяне ў гэтым больш вопыту, чым у цябе, - сказала яна i абаперлася на локцi. - Так лепш нам абаiм. Потым убачыш сам. - Яна пакутлiва ўсмiхнулася. Сёння паполуднi i ўвесь вечар ты яшчэ наседзiшся тут. А ўранку мяне гэта непакоiць, каханы. Калi ў цябе тэмпература, то выгляд зранку неважнецкi. Увечары - зусiм iншая справа. Я павярхоўная дурнiца - не хачу выглядаць непрыгожай, калi ты глядзiш на мяне.

- Ну што ты, Пат! - Я ўстаў. - Ну добра, я на нейкi час выйду з Антонiа. Аполуднi я вярнуся. Калi не паламаю сабе касцей на гэтых нартах.

- Ты хутка навучышся, каханы. - Яе твар страцiў напружаны страх. - Скора ты будзеш выдатна катацца.

- А ты хочаш, каб я хуценька адсюль выдатна выкацiўся, - сказаў я i пацалаваў яе. Рукi ў яе былi вiльготныя i гарачыя, а вусны сухiя i патрэсканыя.

Антонiа жыў на трэцiм паверсе. Ён пазычыў мне лыжы з чаравiкамi. Яны падышлi мне, бо мы былi аднолькавага росту. Мы пайшлi на паляну недалёка за вёскай. Па дарозе Антонiа дапытлiва пазiраў на мяне.

- Тэмпература робiць чалавека неспакойным, - сказаў ён. - У такiя днi тут ужо здаралiся дзiўныя рэчы. - Ён паклаў лыжы перад сабой i прымацаваў iх. Самае горшае - чакаць i не мець магчымасцi штосьцi зрабiць. Ад гэтага можна звар'яцець.

- I здаровым не лягчэй, - адказаў я. - Быць побач i не магчы нiчога зрабiць.

Ён кiўнуў.

- Той-сёй з нас працуе, - працягваў ён. - Той-сёй прачытвае цэлыя бiблiятэкi. Але многiя зноў ператвараюцца ў школьнiкаў, якiя ўцякаюць ад лячэння, як уцякалi з урокаў фiзкультуры, i, палахлiва хiхiкаючы, хаваюцца ў крамах i кафетэрыях, толькi ўбачыўшы лекара. Патаемна кураць, патаемна выпiваюць, гуляюць у забароненыя гульнi, пляткараць, выдумваюць дурныя жарты так яны ратуюцца ад пустой бяздзейнасцi. I ад праўды. Вось такое дзiцячае, легкадумнае, а магчыма, i гераiчнае iгнараванне смерцi. А што iм, урэшце, яшчэ застаецца?

"Праўда, - падумаў я. - Што нам усiм, урэшце, яшчэ застаецца?"

- Паспрабуем? - спытаў Антонiа i ўбiў лыжныя палкi ў снег.