Сочинения. Том 4 - Гален Клавдий

ἀρχὴν αὐτοῦ τρῆµα.

7.4.11. ῞Oτι µὲν οὖν φέρεταί τι πνεῦµα διὰ τῶν πόρων τούτων ἐπὶ τοὺς ὀφθαλµούς, ἥ τε κατασκευή σε διδάσκει καὶ προσέτι τὸ κλεισθέντος µὲν αὐτῶν ἑνὸς εὐρύνεσθαι θατέρου τὴν κόρην, ἀνοιχθέντος δέ, παραχρῆµα πάλιν εἰς τὸ κατὰ φύσιν ἐπανέρχεσθαι µέγεθος.

7.4.12. ὅτι τε γὰρ ὑπό τινος οὐσίας διατεινοµένου τοῦ ῥαγοειδοῦς χιτῶνος ἐν τῷ πληροῦσθαι τὴν ἔνδον αὐτοῦ χώραν ἀναγκαῖόν ἐστιν εὐρύνεσθαι τῷ κατὰ τὴν κόρην τρήµατι καὶ ἄλλως ἀµήχανον, ὅτι τε τὸ τάχος τῆς κενώσεώς τε καὶ πληρώσεως οὐχ ὑγροῦ τινος ἐπιρρέοντος [τε], ἀλλὰ µόνης ἐστὶ πνευµατικῆς ἔργον οὐσίας, οὐ χαλεπὸν συνιδεῖν.

7.4.13. ἐπεὶ δ’ ἐς ταὐτὸ ἀµφότεροι οἱ πόροι παραγίγνονται, καὶ γὰρ καὶ τοῦτ’ ἐναργῶς φαίνεται διὰ τῆς ἀνατοµῆς, εἰκός ἐστι τὴν κοινὴν χώραν ἐξ ἀµφοτέρων τῶν πόρων τὸ πνεῦµα δεχοµένην ἐν τῷ µύσαι τὸν ἕτερον ὀφθαλµὸν ἐπιπέµπειν τῷ λοιπῷ σύµπαν αὐτό.

7.4.14. µέγιστον δὲ µαρτύριον τοῦ λεγοµένου καὶ τὸ τῶν ὑποκεχυµένων, οἷς µὲν ἂν εὐρύνηται τὸ τρῆµα κλεισθέντος θατέρου τῶν ὀφθαλµῶν, ἔτι σώζεσθαι τὴν ὀπτικὴν δύναµιν, οἷς δ’ ἂν µὴ γίγνηται τοῦτο, τελέως ἀπολωλέναι καὶ διὰ τοῦτο, κἂν καλῶς καταχθῇ τὸ ὑπόχυµα, µὴ βλέπειν αὐτούς.

7.4.15. ἄλλοις δέ τισι συνέβη µὴ βλέπειν ὑποχύµατος χωρίς, ἐφ’ ὧν εἰ κλεισθείη θατέρου τὸ βλέφαρον, ἡ κόρη τὸν ἴσον ὁρᾶται κύκλον ἔχουσα τῷ πρόσθεν, ὡς ἂν µηκέτι πνευµατικῆς οὐσίας ἀφικνουµένης εἰς τὸν ὀφθαλµόν, ὑφ’ ἧς διατείνεται πληρούµενος ἔνδοθεν ὁ ῥαγοειδὴς χιτών.

7.4.16. εἰκότως οὖν ἐπὶ τούτων ἐµπεφράχθαι τοὺς πόρους τῶν ὀπτικῶν νεύρων ὑπὸ πολλῶν εὐδοκίµων ἰατρῶν εἴρηται.

7.4.17. καὶ οἶδά γέ τινα τῶν οὕτω παθόντων διηγούµενον ἡµῖν ὡς πρὶν µὲν παθεῖν ἐπὶ τοῖς ὕπνοις ἀνοιχθέντων τῶν βλεφάρων ἑώρα φῶς πολὺ πρὸ τῶν ὀφθαλµῶν, ὅπερ ἀµέλει κἀµοὶ καὶ πολλοῖς ἄλλοις ὑπάρχει, κατὰ βραχὺ δ’ ἔφη µειωθῆναι τό τε φῶς αὐτὸ µέχρι τοῦ µηδ’ ὅλως ἔτι φαίνεσθαι, καὶ τὴν ὀπτικὴν αἴσθησιν ἀµαυρουµένην ὁµοίως εἰς ἀπώλειαν ἀφικέσθαι παντελῆ.

7.4.18. λέουσι δὲ καὶ παρδάλεσι καὶ τῶν ἄλλων ζῴων οἷς αὐγοειδής ἐστιν ἱκανῶς ὁ ὀφθαλµός, ἔνεστί σοι θεάσασθαι νύκτωρ, ὅταν ἐπιστρέψωσι τὴν κόρην ἐπὶ τὴν ῥῖνα, κύκλον αὐγῆς ἐπ’ αὐτῆς φαινόµενον, ὡς ἀναλογίσασθαι τοσοῦτον ἀπὸ τῆς κόρης ἐν τῷ µεταξὺ τὸν ὀπτικὸν ηὐξῆσθαι κῶνον, ἡλίκος ἂν ᾖ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ διαστήµατος ὁ κύκλος αὐτῆς.

7.4.19. τοῖς µὲν γὰρ µείζονα τοῦτον ἔχουσι φύσει καὶ ὁ τῆς αὐγῆς κύκλος µείζων φαίνεται, τοῖς δ’ ἐλάττονα τοσοῦτον ἀνὰ λόγον ἐλάττων, ὅσον κἀκεῖνος.

7.4.20. πότερον οὖν ὥσπερ ἐπὶ τοὺς ὀφθαλµοὺς ἀφικνεῖταί τι πνεῦµα διὰ τῶν ὀπτικῶν νεύρων, οὕτω καὶ κατὰ τἆλλα ἔχει σύµπαντα καί τις ὁδός ἐστι καθ’ ἕκαστον αὐτῶν ἀόρατος ὑπὸ σµικρότητος ἢ τοῦτο ἀδύνατον ἐπὶ τῶν ἐν τοῖς νεύροις λεπτοτάτων ὑπάρχειν ἰνῶν;

7.4.21. δεήσει γὰρ ἡµᾶς ἐπινοῆσαί τι τῷ πόρῳ περικείµενον ἐν κύκλῳ, τὸ τοῦ νεύρου σῶµα, λεπτότερον καὶ τῶν ἀραχνίων, ὥστ’ αὐτό τε διασπασθήσεται τάχιστα καὶ ὁ πόρος ἐµφραχθήσεται µόνον οὐ καθ’ ἑκάστην ῥοπήν. διὰ ταῦτα µὲν ἡγοῦµαι µὴ πᾶσι τοῖς νεύροις ὑπάρχειν πόρους.

7.4.22. ἴσως οὖν ἐρεῖ τις· “εἴπερ ὅλως ἓν νεῦρον οἷόν τ’ ἐστὶ διακοµίζειν τοῖς κάτω µέλεσι τὰς ἀπὸ τῆς ἀρχῆς δυνάµεις ἀκοίλιον ὑπάρχον, ἐγχωρήσει καὶ πάντα.”

7.4.23. τί δήποτ’ οὖν ὅ γε κατὰ τὴν ἔκφυσιν τοῦ νωτιαίου πόρος αἰσθητός ἐστιν οὕτως ὡς ἐν τοῖς ὀπτικοῖς νεύροις; ἢ ὅτι τῷ µὲν συνεχεῖ ἡ µετάδοσις ἀσθενὴς γίγνεται τῶν δυνάµεων καὶ µάλισθ’ ὅταν ἤτοι µεῖζον ἢ σκληρότερον ᾖ τὸ δεχόµενον ἢ σφοδροτέρας ἀλλοιώσεως δεόµενον, εἰ δέ γε λεπτοµεροῦς οὐσίας ἄχρι τινὸς ἔµπτωσις γίγνοιτο µετὰ βίας τε καὶ πληγῆς, αὐξηθήσεται τὰ τῆς ἀλλοιώσεως;

7.4.24. ἐλέχθη γὰρ ὅτι τοῦτο δὴ τὸ καλούµενον ὑπὸ τῶν πολλῶν διάδοσις δυνάµεως ἀλλοιώσεώς ἐστι µετάδοσις, οἵα καὶ κατὰ τὸν ἀέρα γίγνεται πρὸς τῆς ἡλιακῆς αὐγῆς.

7.4.25. οὕτως γοῦν εἰκός ἐστι καὶ τὸ παραγιγνόµενον εἰς ὀφθαλµοὺς πνεῦµα κατὰ µὲν τὴν πρώτην ἔµπτωσιν ἑνοῦσθαί τε τῷ περιέχοντι καὶ συναλλοιοῦν αὐτὸ πρὸς τὴν ἰδιότητα τῆς ἑαυτοῦ φύσεως, οὐ µὴν ἐπὶ πλεῖστόν γ’ ἐκτείνεσθαι.

7.5.1. Μάλιστα δ’ ἂν πεισθείη τις τοῦτο γίγνεσθαι µαθὼν ὅπως εὔλογόν ἐστιν ὁρᾶν ἡµᾶς. ἀρχὴ δὲ καὶ τοῦδε τοῦ λόγου τοιάδε· τὸ βλεπόµενον σῶµα δυοῖν θάτερον· ἢ πέµπον τι πρὸς ἡµᾶς ἀφ’ ἑαυτοῦ σὺν ἐκείνῳ καὶ τὴν ἰδίαν ἐνδείκνυται διάγνωσιν, ἢ εἴπερ αὐτὸ µηδὲν πέµπει, περιµένει τινὰ παρ’ ἡµῶν ἀφικέσθαι δύναµιν αἰσθητικὴν ἐφ’ ἑαυτό.

7.5.2. πότερον οὖν αὐτῶν ἐστιν ἀληθέστερον ὧδ’ ἂν µάλιστα κριθείη· διὰ τοῦ κατὰ τὴν κόρην τρήµατος ὁρῶµεν, ὅπερ εἰ περιέµενε πρὸς ἑαυτὸ παραγενέσθαι τινὰ µοῖραν ἢ δύναµιν ἢ εἴδωλον ἢ ποιότητα τῶν ἐκτὸς ὑποκειµένων σωµάτων, οὐκ ἂν τοῦ βλεποµένου τὸ µέγεθος ἐγνώκειµεν, οἷον ὄρους εἰ τύχοι µεγίστου.

7.5.3. τηλικοῦτον γὰρ εἴδωλον ἐνέπιπτεν <ἂν> ἀπ’ αὐτοῦ τοῖς ὀφθαλµοῖς ἡµῶν ἡλίκον ἐστὶν αὐτό, ὅπερ παντάπασιν ἄλογον, ἅµα τῷ καὶ κατὰ µίαν ῥοπὴν καιροῦ πρὸς ἕκαστον τῶν ὁρώντων, εἰ καὶ µυρίοι τύχοιεν ὄντες, ἀφικνεῖσθαι.

7.5.4. τὸ δὲ ὀπτικὸν οὐχ οἷόν τε τοσαύτην ῥύσιν ἐκτεινόµενον λαµβάνειν ὡς περιχεῖσθαι παντὶ τῷ βλεποµένῳ σώµατι· τοῦτο γὰρ ὅµοιόν ἐστι τῷ τῶν Στωϊκῶν σταλαγµῷ κεραννυµένῳ τῇ πάσῃ θαλάττῃ.

7.5.5. λείπεται οὖν ἔτι τὸν πέριξ ἀέρα τοιοῦτον ὄργανον ἡµῖν γίγνεσθαι καθ’ ὃν ὁρῶµεν χρόνον, ὁποῖον ἐν τῷ σώµατι τὸ νεῦρον ὑπάρχει διὰ παντός.

7.5.6. τοιοῦτον γάρ τι πάσχειν ἔοικεν ὁ περιέχων ἡµᾶς ἀὴρ ὑπὸ τῆς τοῦ πνεύµατος ἐκπτώσεως, ὁποῖόν τι καὶ πρὸ<ς> τῆς ἡλιακῆς αὐγῆς.

7.5.7. ἐκείνη τε γὰρ ψαύουσα τοῦ ἄνω πέρατος αὐτοῦ δ<ιαδ>ίδωσιν εἰς ὅλον τὴν δύναµιν, ἥ τε διὰ τῶν ὀπτικῶν νεύρων ὄψις φεροµένη τὴν µὲν οὐσίαν ἔχει πνευµατικήν, ἐµπίπτουσα δὲ τῷ περιέχοντι καὶ τῇ πρώτῃ προσβολῇ τὴν ἀλλοίωσιν ἐργαζοµένη διαδίδωσιν ἄχρι πλείστου, συνεχοῦς αὑτῷ δηλονότι τοῦ πέριξ σώµατος ὑπάρχοντος, ὡς ἐν ἀκαρεῖ χρόνῳ τὴν ἀλλοίωσιν εἰς ὅλον αὐτὸ διαπέµπειν.

7.5.8. ἐναργῶς γὰρ τοιοῦτον φαίνεται κἀπὶ τῆς κατὰ τὸν ἥλιον ὑπάρχον δυνάµεως. θέντες γοῦν τι στερεὸν σῶµα µεταξὺ τὸν ἐφεξῆς ἀέρα βλέποµεν εὐθέως ἀπολλύντα τὴν αὐγήν, ὡς ἐν τῷ µεταβάλλειν φωτοειδῆ γιγνόµενον, οὐκ ἐν τῷ µεταβεβληκέναι διαµένοντα· µόνιµον γὰρ ἂν ἦν τὸ φῶς ἐν αὐτῷ µέχρι πολλοῦ, κἂν ἤρθη τὸ φωτίζον.

7.5.9. οὕτω δὲ καὶ νεύρου τµηθέντος, ὅσον ἂν ἡ τοµὴ χωρίσῃ τῆς πρὸς τὸν ἐγκέφαλον συνεχείας, ἀναίσθητον εὐθέως γίγνεται.

7.5.10. φαίνεται γοῦν ὅµοιόν τι πάθος ἀµφοτέροις συµβαίνειν, τῷ τε νεύρῳ καὶ τῷ πέριξ ἀέρι, κατὰ µὲν τὴν ἑαυτῶν φύσιν ἔχουσιν ἤδη τινὰ ὁµοιότητα, πρὸς δὲ τὸ µεταβάλλον ὁµοιουµένοις ἀκριβῶς ὡσαύτως τῇ συνεχείᾳ καὶ τοῦ πάσχειν ἀεὶ δεοµένοις, ὥσπερ ὁ πέριξ ἡµῶν ἀήρ, ὁπότε φωτίζεται.

7.5.11. σαφῶς γοῦν κατ’ αὐτὸν ἡ µὲν θερµασία µέχρι