Учебник языка эсперанто. Основной курс - Борис Григорьевич Колкер

созывая людей к участию в социализме, к сочувствию труженикам на всей земле, и лампа освещала его лысеющую голову, наполненную мечтой…

1934 г. [Собеседник. 1987, N 24, с. 12.]

Урок 16

Лексика

akompani ‘провожать’, ‘сопровождать’,

amuzi ‘развлекать’, ‘забавлять’,

animo ‘душа’,

aparta ‘отдельный’, ‘особенный’, ‘особый’,

beno ‘благо’, ‘благословение’, ‘счастье’,

diligenta ‘прилежный’, ‘старательный’, ‘усердный’,

disputi ‘спорить’,

dividi ‘делить’, ‘разделить’,

ekskluziva ‘исключительный’,

entuziasmo ‘воодушевление’, ‘увлечение’, ‘энтузиазм’,

esenco ‘сущность’,

eterna ‘вечный’,

eviti ‘избежать’,

gento ‘племя’ (устаревшее значение ‘народ’, ‘нация’, ‘этнос’),

glavo ‘меч’,

grado ‘степень’, ‘градус’,

harmonio ‘гармония’, ‘согласие’,

himno ‘гимн’,

instigi ‘побуждать’,

interna ‘внутренний’,

justa ‘справедливый’,

kolego ‘коллега’, ‘товарищ’,

komuniki ‘сообщать’ (komunikiĝi ‘общаться’),

konscii ‘сознавать’,

krei ‘создавать’, ‘творить’, ‘образовать’,

kreski ‘расти’,

obstina ‘упрямый’, ‘упорный’, ‘настойчивый’,

posedi ‘иметь’, ‘обладать’, ‘владеть’,

preciza ‘точный’,

privata ‘частный’,

profito ‘выгода’, ‘польза’, ‘прибыль’,

reciproka ‘взаимный’,

rilati ‘относиться’,

sango ‘кровь’,

sankta ‘священный’, ‘святой’,

soifi ‘жаждать’, ‘хотеть пить’,

spirito ‘дух’,

trudi ‘навязать’,

uzi ‘употреблять’, ‘использовать’, ‘применять’.

Без перевода: deklaracio, devizo, doktoro, formulo, fundamento, idealo, neǔtrala, oficiala.

Грамматика

16-1. Категория переходности-непереходности.

Переходные глаголы обозначают действие, которое направлено на объект, выраженный именем в винительном падеже. Большинству эсперантских переходных глаголов соответствуют русские переходные глаголы: aĉeti, afiŝi, agiti, akcepti, akompani, ami и т. д. (составьте перечень изученных переходных глаголов).

В русском языке при переходных глаголах в отрицательной форме употребляется не винительный, а родительный падеж, соответствующие глаголы в эсперанто требуют винительного падежа: ne akcepti proponon ‘не принимать предложения’; atendi decidon ‘ждать решения’. От переходных глаголов образуются страдательные причастия: aĉetita, aĉetata, aĉetota.

Непереходные глаголы обозначают действие, не предполагающее объекта, выраженного именем в форме винительного падежа. Большинству эсперантских непереходных глаголов соответствуют русские непереходные глаголы: agi, aparteni, aperi, ardi, batali и т. д. (составьте перечень изученных непереходных глаголов). От непереходных глаголов страдательные причастия не образуются.

Иногда русским непереходным глаголам в эсперанто соответствуют переходные глаголы: bezoni ‘нуждаться в’; celi ‘целиться в’, ‘стремиться к’; posedi ‘обладать’, ‘владеть’ + тв. падеж; regi ‘управлять’ + тв. падеж; trafi ‘попасть в’; interŝanĝi ‘обмениваться’ + тв. падеж.

У некоторых эсперантских глаголов под влиянием национальных языков и вследствие того, что предлог может заменяться винительным падежом, если это не искажает смысла, категория переходности-непереходности неустойчива: они могут употребляться как с прямым дополнением (существительное в винительном падеже), так и с косвенным (существительное в общем падеже с предлогом): adiaǔi (al), atenti (pri), aǔskulti (al), danki (al), bedaǔri (pri), diskuti (pri), egali (al), esperi (al, pri), festi (pro), forgesi (pri), helpi (al), konkuri (kun), konsenti (pri, kun), kontraǔi (al), kredi (al), lekcii (pri), loĝi (en), ludi (per), memori (pri), miri (pri), odori (je), pardoni (al), paroli (pri), partopreni (en), pensi (pri), peti (pri), profiti (de, el), raporti (pri), prelegi (pri), respondi (al), revi (pri), rigardi (al), rilati (al), sekvi (post), servi (al).

La interna ideo de la Esperanto-movado (el kongresaj paroladoj de Doktoro Ludoviko Zamenhof)

En la 1905-a jaro dum la 1-a Universala Kongreso de Esperanto en la franca urbo Boulogne-sur-mer (Bulonjo-ĉe-maro) estis akceptita «La deklaracio pri Esperantismo».

El la deklaracio, unuanime akceptita en la Bulonja kongreso, ni ĉiuj scias, kio estas la Esperantismo en rilato praktika; el tiu ĉi deklaracio ni ankaǔ ekscias, ke «Esperantisto estas nomata ĉiu persono, kiu uzas la lingvon Esperanto, tute egale, por kiaj celoj li ĝin uzas». Esperantisto estas sekve ne sole tiu persono, kiu uzas Esperanton sole kaj ekskluzive por celoj praktikaj…

Krom la flanko praktika, deviga por ĉiuj kaj montrita en la deklaracio, la Esperantismo havas ankoraǔ alian flankon ne devigan, sed multe pli gravan, flankon idean. Tiun ĉi flankon diversaj Esperantistoj povas klarigi al si en la plej diversa maniero kaj en la plej diversaj gradoj. Tial, por eviti ĉiun malpacon, la Esperantistoj decidis lasi al ĉiu plenan liberecon akcepti la internan ideon de la Esperantismo en tiu formo kaj grado, kiel li mem deziras, aǔ – se li volas – eĉ tute ne akcepti por la Esperantismo ian ideon. Por demeti de unuj Esperantistoj ĉian respondecon pri agoj kaj idealoj de aliaj Esperantistoj, la Bulonja deklaracio precizigis la oficialan, de ĉiu sendispute akceptitan esencon de la Esperantismo kaj aldonis la sekvantajn vortojn: «Ĉiu alia espero aǔ revo, kiun tiu aǔ alia persono ligas kun la Esperantismo, estas lia afero pure privata, por kiu la Esperantismo ne respondas»…

Venos iam la tempo, kiam Esperanto, fariĝinte posedaĵo de la tuta homaro, perdos sian karakteron idean: tiam ĝi fariĝos jam nur lingvo, oni jam ne batalados por ĝi, oni nur tirados el ĝi profiton. Sed nun, kiam preskaǔ ĉiuj Esperantistoj estas ankoraǔ ne profitantoj, sed nur batalantoj, ni ĉiuj konscias tre bone, ke al laborado por Esperanto instigas nin ne la penso pri praktika utileco, sed nur la penso pri la sankta, granda kaj grava ideo, kiun lingvo internacia en si enhavas. Tiu ĉi ideo – vi ĉiuj sentas ĝin tre bone – estas frateco kaj justeco inter ĉiuj popoloj.