Герастрат (на белорусском языке) - Жан Сартр

Настаў дзень. Есцi ўжо не хацелася, але цяпер чамусьцi я пачаў пацець: кашуля на мне была ўся мокрая. На дварэ ззяла сонца. I тады мне падумалася: "У зачыненым з усiх бакоў пакоi Ён зашыўся ў змроку. Вось ужо тры днi, як Ён не есць i не спiць. Нехта званiў у дзверы, але Ён не адчынiў. А хутка Ён выйдзе на вулiцу i заб'е". Я выклiкаў у самога сябе страх. А шостай гадзiне вечара вярнуўся голад. Я шалеў ад злосцi, як сляпы натыкаўся паўсюль на мэблю, потым запалiў святло ў пакоях, у кухнi i ў прыбiральнi, пачаў спяваць на ўсю глотку, вымыў рукi i выйшаў. Мне спатрэбiлiся добрыя дзве хвiлiны, каб закiнуць у скрынку ўсе пiсьмы. Я соваў iх пачкамi па дзесяць штук. Некалькi канвертаў, вiдаць, папсавалiся. Потым я прайшоў па бульвары Манпарнас i апынуўся на вулiцы Адэсы. Спынiўшыся каля люстра на нейкай крамцы, што гандлявала кашулямi, я ўбачыў свой твар i падумаў: "Гэта будзе сённяшнiм вечарам".

Я стаў ля пачатку вулiцы Адэсы, непадалёк ад газавага лiхтара, i пачаў чакаць. Мiма прайшлi дзве жанчыны. Яны трымалi адна адну пад ручку, i бландзiнка казала:

- Яны завесiлi дыванамi ўсе вокны, а паказ рабiлi самi ж з тамтэйшай знацi.

- Яны там усе што - галота? - спытала другая.

- Не трэба быць галотай, каб пагадзiцца на працу, за якую штодзень плацяць па пяць луiдораў.

- Пяць луiдораў? - прамовiла брунетка, уражаная сумай. I, праходзячы каля мяне, дадала: - Дый iм, напэўна, было забаўна пахадзiць у строях сваiх продкаў.

Яны пайшлi далей. Мне было холадна, але па целе ручаямi лiў пот. Праз пэўны час я заўважыў, што да мяне наблiжаюцца тры мужчыны; я даў iм прайсцi: мне трэба было шасцярых. Той, што iшоў злева, зiрнуў на мяне i шчоўкнуў языком. Я адвёў вочы.

У сем гадзiн пяць хвiлiн з бульвара Эдгара Кiнэ адна за адной выйшлi дзве групкi. Спераду iшлi мужчына з жонкай i двума дзецьмi. За iмi - тры старыя кабеты. Я ступiў наперад. Жанчына, вiдаць, вельмi злавалася, яна ўвесь час тузала хлопчыка за руку. Мужчына прамовiў цягучым голасам:

- Як ужо ён мне абрыдзеў, гэты смаркач.

Сэрца ў мяне бiлася так моцна, што нават балелi рукi. Я рушыў яшчэ крыху наперад i знерухомеў, спынiўшыся перад iмi. Праходзячы, мужчына сказаў:

- Прабачце.

Тут я ўспомнiў, што зачынiў дзверы ў кватэру, i мне зрабiлася прыкра: цяпер давядзецца трацiць каштоўны час, каб iх адчынiць. Людзi прайшлi. Я павярнуўся i машынальна рушыў за iмi. Але страляць мне ўжо не хацелася. Хутка яны згубiлiся на бульвары ў натоўпе. Я стаў i абаперся спiнаю аб сцяну. Я чуў, як прабiла восем гадзiн, потым дзевяць. Я стаяў i паўтараў сам сабе: "Навошта забiваць усiх гэтых людзей, калi яны i так ужо мёртвыя". Мяне разбiраў смех. Падбег нейкi сабака i пачаў абнюхваць мне ногi.

Побач прайшоў тоўсты мужчына, тады я схамянуўся i пайшоў следам за iм. Я глядзеў на тлустую складку ў яго на патылiцы, якраз памiж капелюшом i каўнерам плашча. Мужчына крыху хiстаўся з боку на бок i шумна дыхаў. Выгляд у яго быў каржакаваты. Я выняў рэвальвер: ён блiшчаў i пёк холадам пальцы, мне агiдна было на яго глядзець. Я ўжо не вельмi добра памятаў, што з iм мушу рабiць. Я пазiраў то на рэвальвер, то на мужчынаў карак. Складка на карку ўсмiхалася мне, як усмешлiвы кплiвы рот. Я думаў, цi не выкiнуць рэвальвер у рышток.

Раптам тып павярнуўся i раздражнёна зiрнуў на мяне. Я крыху адступiў назад.

- Я хацеў у вас... спытаць...

Мне здалося, што ён мяне не слухае. Ён глядзеў мне на рукi. Перамагаючы сябе, я закончыў:

- Вы не можаце мне сказаць, дзе вулiца Гетэ?

У яго быў мясiсты твар, вусны дрыжалi. Ён не адказаў. I працягнуў руку. Я адступiў яшчэ i сказаў:

- Я хацеў...

У гэты момант я зразумеў, што зараз пачну крычаць. Я не хацеў: i выпусцiў яму тры кулi ў жывот. Ён упаў з нейкiм iдыёцкiм выглядам на каленi, i яго галава скацiлася на левае плячо.

- Падла, - сказаў я яму, - паскудная падла!

Я кiнуўся ўцякаць, паспеўшы адно пачуць, як ён кашляе. Потым з-за спiны ў мяне данеслiся крыкi i тупат. Нехта спытаў: "Што здарылася, яны б'юцца?" - i адразу пасля закрычалi: "Трымай забойцу! Трымай забойцу!" Я не ўразумеў, што ўсе гэтыя крыкi датычаць мяне. Але яны мне здалiся злавеснымi, як выццё пажарнай сiрэны, калi я быў маленькi. Злавеснымi i трошкi пацешнымi. Я бег з усiх ног.

Але я зрабiў недаравальную памылку: замест таго каб бегчы па вулiцы Адэсы ў бок бульвара Эдгара Кiнэ, я спускаўся па ёй да бульвара Манпарнас. Калi я гэта заўважыў, было ўжо надта позна: я быў у самым натоўпе. Людзi паварочвалi да мяне здзiўленыя твары (асаблiва мне запомнiлася аблiчча адной вельмi нафарбаванай кабеты, на якой быў зялёны капялюш з гэткiм кутасiкам). Я ўсё яшчэ чуў, як дурнi з вулiцы Адэсы крычаць у мяне за спiнай: "Трымай забойцу!" Чыясьцi рука лягла мне на плячо. I ўсё змяшалася ў маёй галаве: я не хацеў памiраць задушаны ў гэтым натоўпе. Я яшчэ двойчы стрэлiў. Людзi завiшчалi i расступiлiся. Я ўляцеў у кавярню. Наведнiкi ўскочылi, але нiхто не паспрабаваў мяне затрымаць. Я прабег праз усю доўгую залу i зачынiўся ва ўмывальнi. У рэвальверы заставалася яшчэ адна куля.

Прайшоў пэўны час. Я вельмi задыхаўся i ледзь пераводзiў дух. Вакол было незвычайна цiха, нiбыта людзi маўчалi знарок. Я падняў рэвальвер да вачэй i ўбачыў яго круглую чорную дзiрку: адсюль вылецiць куля, i порах апалiць мне твар. Я апусцiў руку i пачаў чакаць. Нарэшце я пачуў, як яны па-воўчы падкралiся да дзвярэй; калi меркаваць па шорганнi ног, iх было, вiдаць, цэлае войска. Яны крыху пашапталiся i зноў змоўклi. Я ўсё яшчэ моцна дыхаў i думаў, што яны, за сцяной, таксама чуюць маё сапенне. Нехта пацiху наблiзiўся i пакратаў дзвярную ручку. Ён стаяў, пэўна, збоку, прыляпiўшыся да сцяны, каб не трапiць пад кулi. I ўсё роўна ў мяне ўзнiкла пякучае жаданне стрэлiць - але астатняя куля была мая.

"Чаго яны чакаюць? - падумаў я. - Каб яны кiнулiся на дзверы i адразу высадзiлi iх, я не паспеў бы нават застрэлiцца, яны схапiлi б мяне жывога". Але яны не спяшалiся, яны давалi мне поўную магчымасць памерцi. Падлы! Iм было страшна.

Праз пэўны час я пачуў голас:

- Гэй, адчыняйце, вам не зробяць нiчога благога.

Запанавала маўчанне, i той жа голас сказаў:

- Вы ж разумееце, што вам не ўдасца ўцячы.

Я не адказаў, я па-ранейшаму задыхаўся. Каб надаць сабе смеласцi стрэлiць, я паўтараў увесь час: "Калi яны мяне возьмуць, яны мяне будуць бiць. Яны выб'юць мне зубы, а можа, i вока". Мне вельмi хацелася ведаць, цi памёр той таўстун. Можа быць, я яго толькi паранiў... а дзве iншыя кулi, можа быць, зусiм не зачапiлi нiкога... Яны нешта там рыхтавалi; па-мойму, яны цягнулi па падлозе нейкую цяжкую рэч? Я хутчэй сунуў рулю ў рот i моцна яе закусiў. Але я быў няздольны стрэлiць, я не мог нават пальца пакласцi на курок. Усё зноў ахiнулася ў цiшыню.

Тады я адкiнуў убок рэвальвер i адчынiў iм дзверы.