Прылiў (на белорусском языке) - Андрэ Моруа

- Вы помнiце, - спытаў ён у мяне, - паветраныя ямы ў гарах, апiсаныя Сэнт-Экзюперы? Паветраныя ямы ў джунглях - значна горшыя. Пераканаецеся самi. Падрыхтуйцеся да танцаў. - I, звярнуўшыся да мадам Бусар, дадаў: - Вам трэба застацца тут, мадам.

- Аб гэтым не можа быць i гаворкi, - рашуча заявiла яна. - Я застануся, калi ўсе застануцца; я палячу, калi ўсе паляцяць.

Пiлот аддаў чэсць губернатару i адышоў разам з iм ад нашай групы. Я здагадаўся, што ён раiць адкласцi вылет i сустрэў супрацiўленне. Праз хвiлiну губернатар вярнуўся да нас i суха распарадзiўся:

- На пасадку!

Праз некалькi хвiлiн мы ўжо ляцелi над морам дрэў, i шум прапелераў спынiў усякiя размовы. Лес дрыжаў i гайдаўся ад удараў ветру, як конская грыва. Мадам Бусар заплюшчыла вочы. Я разгарнуў кнiгу, але хутка штуршкi i падскокi самалёта сталi такiмi частымi, што чытаць было немагчыма. Мы ляцелi над джунглямi на вышынi ў тысячу метраў сярод чорных хмар пад пралiўным дажджом. Было душна i горача. Час ад часу самалёт падаў, як у калодзеж, i, дасягнуўшы шчыльнейшых слаёў паветра, удараўся з такой сiлай, што здавалася, адарвуцца крылы.

Я не буду вам апiсваць гэтага кашмарнага падарожжа. Уявiце сабе ўраган, якi ўвесь час узмацняўся, уздыблены самалёт, бледны твар i тужлiвыя позiркi пiлота, якiя ён зрэдку кiдаў на нас. Губернатар сядзеў спакойна; яго жонка не расплюшчвала вачэй. Так прайшло больш за гадзiну.

Раптам падпалкоўнiк узяў мяне за руку i падштурхнуў да iлюмiнатара.

- Глядзiце! - крыкнуў ён мне на вуха, - мора наступае. Прылiў! Дэльты ўжо не вiдаць...

Тое, што я ўбачыў, было сапраўды незвычайным. На тым месцы, дзе знiкала чорная маса дрэў, разлiвалася мора, бяскрайняе мора жоўтага колеру. Раз'юшаны вецер штурмаваў джунглi, i стваралася ўражанне, што яны часткова затоплены. Ад пляжа не засталося i следу. Пiлот чыркануў алоўкам некалькi слоў i, павярнуўшыся напалову, падаў паперку падпалкоўнiку, а той паказаў яе мне.

Нiякiх арыенцiраў. Не чую радыёсiгналаў. Не ведаю, дзе прызямлiцца.

Падпалкоўнiк падняўся i, хiстаючыся, чапляючыся за крэслы, панёс запiску губернатару.

- Цi хопiць гаручага, каб вярнуцца назад? - запытаў той.

Падпалкоўнiк перадаў пытанне i прынёс адказ.

- Не хопiць, - вымавiў ён спакойна.

- У такiм разе няхай ён спускаецца нiжэй i шукае незатоплены астравок. Гэта наш адзiны шанс. - I да жонкi, якая расплюшчыла вочы: - Не палохайся, Жызэль. Гэта прылiў. Мы дзе-небудзь прызямлiмся, перачакаем буру, i нас знойдуць.

Жахлiвае паведамленне яна выслухала без эмоцый, з дзiвоснай вытрымкай. Самалёт ляцеў зусiм нiзка. Я выразна бачыў вялiзныя жоўтыя хвалi i ў змрочным святле сагнутыя ветрам дрэвы. Пiлот трымаўся мяжы мiж лесам i морам, шукаючы прагалiны альбо палоскi пляжа. Я маўчаў, упэўнены, што гiбель наша непазбежная.

"I чаго панесла мяне сюды? - думаў я. - Сам сабе выбраў катаргу! Выступаць перад дзвюма-трыма сотнямi раўнадушных слухачоў?.. Дурное, нiкчэмнае падарожжа!.. Але што зробiш! Смерцi сваёй не мiнеш. Калi не тут, мяне мог бы раздушыць грузавiк у ваколiцах Парыжа, даканаць якi-небудзь мiкроб альбо выпадковая куля... Хутка ўбачым".

Не падумайце, што я хвалюся, выстаўляючы сябе цярплiўцам. Проста, як i ўсякi чалавек, я хапаўся за надзею, неразлучную з целам, i не хацеў верыць, пры ўсёй вiдавочнасцi, у блiзкую смерць. Розум знаходзiў доказы, а цела iх адхiляла. Падпалкоўнiк падышоў да пiлота i разам з iм пачаў пiльна ўглядацца ў брудна-жоўты акiян. Раптам ён ускiнуў руку. Самалёт рэзка нахiлiў крыло. Падпалкоўнiк павярнуўся, i на яго дагэтуль абыякавым твары мiльгануў прамень святла.

- Выспа, - далажыў ён.

- Вялiкая, можна на ёй прызямлiцца? - спытаў губернатар.

- Здаецца, можна.

Праз хвiлiну ён пацвердзiў:

- Так, напэўна... Давайце, Баэк.

Хвiлiн праз пяць мы прызямлiлiся на вузкай пясчанай касе дэльты, i пiлот так удала накiраваў самалёт цi, можа, яму пашанцавала, што той уклiнiўся памiж дзвюх пальмаў i, трымаючыся за iх, мог супрацiўляцца ветру. А вецер свiстаў i дзьмуў з такой сiлай, што вылезцi з самалёта было немагчыма. I што гэта дасць? Куды iсцi? Направа i налева - метраў сто мокрага пяску. Наперадзе i ззаду акiян. Мы выратавалiся на момант, уцалець надоўга можна было толькi цудам.

У гэтым адчайным становiшчы я захапляўся нашай спадарожнiцай. Яна анi не спалохалася, была спакойная i нават вясёлая.

- Хто хоча есцi? - запытала мадам Бусар. - У мяне ёсць сандвiчы i фрукты...

Пiлот, якi прыйшоў да нас у кабiну, сказаў, што лепш прыберагчы прадукты, бо толькi бог ведае, як i калi мы адсюль выберамся. Ён паспрабаваў яшчэ раз паведамiць аб здарэннi па радыё, але адказу не атрымаў. Я зiрнуў на гадзiннiк. Было адзiнаццаць гадзiн ранiцы.

Апаўднi вецер трошкi прыцiх. Нашы пальмы добра ахоўвалi самалёт. Губернатар задрамаў. Я адчуваў сябе змардаваным i аслабелым. Я зажмурыў вочы, потым мiжвольна iх крыху расплюшчыў, ахоплены дзiўным уражаннем, быццам аднекуль павеяла на мяне цяплом i сiлай. I вось я заўважыў, як Жызэль i падпалкоўнiк абмянялiся позiркамi. Яны сядзелi блiзка адно ад аднаго. Выраз iхнiх твараў быў такi адданы, такi пяшчотны, што не магло быць сумнення: гэтыя двое былi каханак i яго палюбоўнiца. Яшчэ ўчора вечарам я прадчуваў гэта, сам не ведаю чаму, бо iх паводзiны былi пры чужых бездакорныя. Я хутчэй заплюшчыў вочы i ад вялiкай стомленасцi заснуў.

Мяне разбудзiў шквалiсты парыў ветру, якi так скалануў самалёт, што, я думаў, вырве яго разам з пальмамi.

- Што такое? - запытаў я.

- Бура аднавiлася, i вада прыбывае, - адказаў пiлот не без горычы. - На гэты раз мы загiнем, месье. Праз гадзiну мора затопiць гэты астравок... i нас.

Ён глянуў на губернатара з дакорам, нават злосна, i дадаў:

- Я брэтонец, веру ў бога... Буду малiцца.

Учора мне сказаў Дзюга, што паводле палiтычнай традыцыi губернатар заядлы антыклерыкал, аднак да мiсiянераў ставiцца добразычлiва, паколькi яны яму робяць значныя паслугi. Малiцца ён не збiраўся, але пiлоту свайму не пярэчыў. У гэты момант пачуўся трэск: ураганны вецер расшчапiў пальму злева. Наблiжаўся канец. I тады Жызэль, вельмi бледная, у нейкiм палымяным натхненнi, кiнулася да маладога падпалкоўнiка:

- Раз мы ўсе памром, я хачу памерцi ў тваiх абдымках.

I, павярнуўшыся да свайго мужа, яна дадала:

- Даруйце мне, Эрык... Я рабiла ўсё, каб пазбавiць вас гэтага болю... Цяпер жа ўсё скончана, i для мяне i для вас... Я не магу больш iлгаць.

Падпалкоўнiк задрыжаў увесь i падняўся, каб адхiлiць ад сябе ашалелую жанчыну.

- Пане губернатар, - пачаў ён...

Свiст i шум урагана заглушылi яго словы. Губернатар сядзеў амаль побач i, як зачараваны, пазiраў на гэту пару. Губы яго падскаквалi, не ведаю, цi ён гаварыў што, цi толькi тужыўся нешта сказаць. Ён так пабляднеў, што мне здалося, вось-вось страцiць прытомнасць. Самалёт, якi ўчапiўся адным крылом за пальму справа, коўзаўся па пяску, трапятаўся i стукаў, як разгорнуты сцяг. У хвiлiну смяротнай небяспекi я павiнен быў думаць аб сям'i, аб маёй дарагой Iзабеле, але вiдовiшча было такое выключнае, што я не мог адарваць вачэй.

Спераду, спiной да пасажыраў, укленчыў пiлот i шаптаў малiтву. Сэрца падпалкоўнiка раздзiралi процiлеглыя пачуццi: каханне прымушала яго прытулiць няшчасную жанчыну, а сумленне i боль за зняважаны гонар свайго шэфа, якога ён шчыра паважаў, звязвалi яму рукi. Што датычыцца мяне, то я сядзеў, скурчыўшыся, каб менш трасло, i стараўся трымацца ў баку ад драмы траiх, не перашкаджаць iм. Зрэшты, я ўпэўнены, што яны мяне не заўважалi.

Губернатар, хапаючыся за крэслы, падышоў да сваёй жонкi. У гэтым страшным няшчасцi, якое адразу знiшчала i яго жыццё i яго дабрабыт, ён захоўваў нейкую дзiўную высакароднасць. Гнеў не перакрывiў яго прыгожага твару, i толькi вочы былi вiльготныя. Прыблiзiўшыся, ён абапёрся на маё плячо i голасам, пяшчотнасць якога ўзрушвала да слёз, сказаў:

- Я нiколi не думаў, Жызэль, нiколi не думаў... Вярнiцеся, сядзьце са мной... Жызэль! Я прашу вас... Я вам загадваю.

Яна абвiла рукамi падпалкоўнiка i цягнула яго да сябе:

- Любы мой, любы мой! Не супрацiўляйся!.. Усё скончана. Я хачу памерцi, цалуючы цябе... Любы мой, у гэтыя апошнiя хвiлiны нiякiх дакораў сумлення... Калi было трэба, я цябе слухала, ты гэта ведаеш... Ты любiў, шанаваў Эрыка... Я таксама... Так, гэта праўда, Эрык, я цябе любiла!.. Але ж цяпер - канец!..

Нейкi металiчны абломак пры чарговым штуршку парэзаў ёй твар. Тонкая палоска крывi выступiла на шчацэ.

- "Захоўваць прыстойнасць!" - прамовiла яна тужлiва... - Колькi разоў ты паўтараў мне гэтыя словы, мой любы... I мы яе мужна захоўвалi... Цяпер жа... Што нам паказная прыстойнасць у гэтыя апошнiя нашы хвiлiныi

Потым глуха, з запалам:

- Смялей, не бойся!.. - прашаптала яна каханку. - Прыйшла наша смерць... Што ж ты стаiш, перапалоханы, як перад прывiдам?..

Яе муж нахiлiўся, трымаючы хустачку, i лёгкiм, далiкатным жэстам выцер ёй акрываўленую шчаку. Потым глянуў на падпалкоўнiка са смуткам, але без суровасцi. Яго вочы, здавалася, гаварылi: "Абдымi гэту няшчасную. Я пераступiў цераз усе межы чалавечых пакут..." Той, другi, прыгнечаны, раздаўлены, адказваў яму гэтак жа маўклiва: "Не магу. Я вас надта паважаю. Даруйце". Я ўявiў сабе Трыстана i караля Марка, мужа Iзольды. Больш патэтычнай сцэны мне нiколi не даводзiлася бачыць. Чулiся толькi пранiзлiвы свiст ветру i, як далёкае журчанне, малiтва пiлота. Праз iлюмiнатар вiдаць было шэрае свiнцовае неба з табунамi касмыкаватых хмар, а калi зiрнуць унiз, усюды варушылася i падымалася жоўтая вада.