Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне (на белорусском языке) - Рувим Фраерман

Але Таня спынiла яго.

- Я нарадзiлася тут, у гэтых мясцiнах, у гэтым горадзе, i больш нiдзе нiколi не была, - прамовiла яна, - але заўсёды мяне здзiўляла, чаму так многа гавораць пра мядзведзяў. Заўсёды пра мядзведзяў...

- Таму, што вакол тайга, а ў тайзе жывуць мядзведзi, - адказала тоўстая дзяўчынка Жэня, у якой не было нiякай фантазii, але якая ўсё ведала i на ўсё ўмела знаходзiць прычыну.

Таня моўчкi паглядзела на яе i запытала ў Фiлькi, цi зможа ён расказаць што-небудзь пра аўстралiйскага сабаку дзiнга.

Але пра дзiкага сабаку дзiнга Фiлька нiчога не ведаў. Ён расказаў бы пра злосных нартавых сабак, пра лаек, а пра аўстралiйскага сабаку яму нiчога не вядома.

I тоўстая дзяўчынка Жэня спыталася:

- Скажы, калi ласка, Таня, навошта табе аўстралiйскi сабака дзiнга?

Але Таня не адказала нiчога, бо не ведала, што адказаць. Яна толькi ўздыхнула.

Нiбыта ад гэтага цiхага ўздыху, бярозка, што гарэла дагэтуль роўна i ярка, раптам пахiснулася, як жывая i павалiлася, рассыпаўшыся попелам. У коле стала цёмна. Цемра падступiла зусiм блiзка. Усе зашумелi. У гэты момант са змроку пачуўся незнаёмы голас. То не быў голас важатага Косцi.

Ён сказаў:

- Ай-ай, друга, нашто крычыш?

Чыясьцi цёмная вялiкая рука пранесла над галавой Фiлькi бярэма ламачча i кiнула яго ў касцёр. То былi яловыя лапкi, што даюць шмат святла i iскраў, якiя з гудзеннем ляцяць угору. I там, угары, яны гаснуць не хутка, а гараць i мiгцяць, нiбы россыпы зорак.

Дзецi ўскочылi на ногi, а да вогнiшча падсеў чалавек. З выгляду ён быў невялiкi, насiў скураныя накаленнiкi, а на галаве ў яго быў капялюш з бяросты.

- Гэта Фiлькаў тата, паляўнiчы! - закрычала Таня. - Ён сёння начуе тут, побач з нашым лагерам. Я яго ведаю.

Паляўнiчы падсеў блiжэй да Танi, закiваў ёй галавой i ўсмiхнуўся. Усмiхнуўся ён i iншым дзецям, паказаўшы свае шырокiя зубы, сточаныя доўгiм муштуком меднай люлькi, якую ён моцна сцiскаў у руцэ. Штохвiлiнна ён падносiў да сваёй люлькi вугольчык i соп ёю, нiчога не гаворачы. Аднак гэтае сапенне, гэты цiхi i мiрны гук нiбыта гаварылi ўсiм, хто сабраўся яго слухаць, што ў галаве гэтага дзiўнага паляўнiчага не было нiякiх благiх намераў.

I таму калi да агню падышоў важаты Косця i запытаўся, чаму ў лагеры чужы чалавек, то дзецi закрычалi ўсе гуртам:

- Не чапай яго, Косця! Гэта Фiлькаў тата, хай ён пасядзiць з намi! Нам весела з iм!

- Дык гэта бацька Фiлькi, - сказаў Косця. - Цудоўна! Я пазнаю яго. Але ў такiм разе я паведамляю вам, таварыш паляўнiчы, што ваш сын Фiлька любiць есцi сырую рыбу i частуе ёю iншых, напрыклад, Таню Сабанееву. Гэта адно. А па-другое, са свайго пiянерскага гальштука ён робiць плаўкi i купаецца ля Вялiкiх камянёў, што яму катэгарычна забаронена.

Сказаўшы гэта, Косця пайшоў да другiх кастроў, якiя ярка гарэлi на паляне. А паколькi паляўнiчы не ўсё зразумеў з таго, што гаварыў яму Косця, то ён паглядзеў услед яму з павагай i на ўсякi выпадак пакiваў галавой.

- Фiлька, - сказаў ён, - я жыву ў стойбiшчы, палюю на звера i плачу грошы, каб ты жыў у горадзе, вучыўся i быў заўсёды накормлены. Што ж з цябе будзе, калi за адзiн толькi дзень ты нарабiў столькi лiха, што на цябе скардзяцца начальнiкi? Бяры рэмень, iдзi ў лес i прывядзi сюды майго аленя. Ён пасвiцца недзе паблiзу. Я пераначую ля вашага вогнiшча.

I ён даў Фiльку рэмень, выраблены з ласiнай скуры, такi доўгi, што яго можна было закiнуць на вяршалiну самага высокага кедра.

Фiлька ўстаў, пазiраючы на сяброў, цi не падзелiць хто з iм пакаранне. Танi стала шкада яго: гэта ж ён частаваў яе ранiцай сырой рыбай, а ўвечары мурашкавым сокам i, можа, дзеля яе купаўся ля Вялiкiх камянёў.

Яна ўскочыла з зямлi i сказала:

- Пойдзем, Фiлька. Мы зловiм аленя i прывядзём яго да твайго бацькi.

I яны пабеглi да лесу, якi сустрэў iх па-ранейшаму маўклiва. Скрыжаваныя ценi ляжалi на iмху памiж ялiн, а воўчыя ягады блiшчалi на кустоўi пад зорным святлом. Алень стаяў зусiм блiзка, пад пiхтай, i аб'ядаў мох, што звiсаў з яе галiн. Алень быў такi рахманы, што Фiльку не давялося нават разгортваць аркан, каб накiнуць яго на рогi. Таня ўзяла аленя за повад i па роснай траве вывела яго на ўзлесак, а Фiлька прывёў яго да вогнiшча.

Паляўнiчы засмяяўся, убачыўшы дзяцей з аленем. Ён падаў Танi сваю люльку, каб яна пакурыла, бо ён быў добры чалавек.

Але дзецi засмяялiся. А Фiлька строга растлумачыў яму:

- Тата, пiянеры не кураць. Iм нельга курыць.

Паляўнiчы быў вельмi здзiўлены. Але ж нездарма ён плацiць грошы за сына, нездарма ж сын жыве ў горадзе, ходзiць у школу i носiць на шыi чырвоную хустку. Ён павiнен знаць такiя рэчы, пра якiя не ведае бацька. I паляўнiчы закурыў сам, паклаўшы руку Танi на плячо. А алень падыхаў ёй у твар i дакрануўся да яе рагамi, якiя таксама ўмелi быць далiкатнымi, хаця ўжо даўно зацвярдзелi.

Таня села на зямлю побач з iм амаль шчаслiвая.

На паляне гарэлi кастры, вакол кастроў спявалi дзецi, i доктар хадзiў сярод дзяцей, турбуючыся за iх здароўе.

I Таня здзiўлена думала:

"Сапраўды, хiба гэта не лепш за аўстралiйскага сабаку дзiнга?"

Чаму ж ёй так хочацца плысцi па рацэ, чаму звiнiць у вушах голас рачных хваль, якiя б'юцца аб каменне, i так хочацца перамен у жыццi?

II

Саранкi, якiя ўчора Таня выкапала вострым сучком з зямлi, цудоўна захавалiся да ранiцы. Яна ахiнула iх каранi мокрай травой i мохам, загарнула сцяблiны ў свежую бяросту i, калi ўзяла кветкi пад паху, а на плечы прыладзiла свой рэчавы мяшок, адразу зрабiлася падарожнiкам, гатовым у далёкую дарогу.

Змены аказалiся нечакана хуткiмi. Лагер вырашылi закрыць, а дзяцей завезцi ў горад, бо доктар палiчыў, што начная раса вельмi шкодзiць iх здароўю. Што нi кажыце, а была ўжо восень.

I сапраўды, паменела летнiх траў, i вось ужо тыдзень, як палаткi ранiцай пакрывалiся шэранню, а на лiсцi ў лесе да паўдня вiселi кроплi расы, ядавiтыя ўсе да адной, як змеi.

Аднак шлях, якi чакаў Таню, не быў далёкi. Карацей кажучы, гэта была тая самая дарога, па якой учора праехаў з шумам аўтобус. I хаця яна выбягала з лесу, i ўцякала ў лес, i здавалася новай, сёння на ёй стаяў пыл - крамянiсты пыл, якi нiяк не маглi суняць нават старыя пiхты, што раслi ўздоўж абочын. Яны только адмахвалiся ад яго сваiмi сiнiмi лапамi.

Таня добра бачыла гэта, iдучы ззаду ўсiх у залатым вянку з пылу. А побач з ёй iшоў Фiлька разам са сваiм бацькам, i самы апошнi - алень. Ён таксама не любiў пылу i галасiстых медных труб, у якiя кожныя паўгадзiны трубiлi лагерныя музыканты, iдучы за вазамi з паклажай. I калi мiма праехалi на танках чырвонаармейцы i крыкнулi дзецям "ура", ён так моцна нацягнуў повад, што вырваў яго з рук паляўнiчага i знiк у лесе разам з уюкам. А якраз там былi самыя дарагiя рэчы Фiлькi i Танi. Аленя давялося шукаць.

Яны ўбачылi яго мiж тонкiх бярэзiн, якiя, як i ён, калацiлiся ад страху.

Доўга не хацеў алень выходзiць з лесу. I калi нарэшце паляўнiчы вывеў яго на дарогу, музыкi ўжо не было чутно i пыл улёгся на тыя ж самыя камянi, з якiх падняўся. I пiхты больш не махалi галiнамi. Лагер пайшоў далёка наперад.

Менавiта гэтая акалiчнасць стала прычынай таго, што калi Таня прыйшла ў горад з палатнянай торбачкай за плячыма, у тапках, падраных аб вострую шчабёнку, то дома ў сябе нiкога не застала.

Мацi, не дачакаўшыся яе, пайшла на работу ў бальнiцу, як хадзiла кожны раз, а старая нянька паласкала на рэчцы бялiзну. Вароты былi адчынены.

I Таня ступiла на свой двор.

Цi многа трэба падарожнiку? Напiцца халоднай вады, адпачыць на траве, апусцiўшы рукi на зямлю. Вось трава пад плотам. Яна патанчэла, яе спалiлi ўжо начныя зазiмкi, але ўсё ж пад вечар у ёй сакочуць конiкi, невядома як трапiўшыя ў горад. А вось i вада. Праўда, яна не бяжыць, не струменiцца. Яна зiму i лета стаiць пасярод двара ў дзежцы, прыкаванай да старых саней.

Таня дастала затычку i дала напiцца кветкам, намачыўшы iх каранi, ухутаныя белым мохам. Пасля напiлася сама i падышла да дрэў, што раслi ля ганка. Шырокая елка i бяроза з тонкiмi галiнамi стаялi цiха побач. Елка яшчэ была ладная. Яе ценю хапала на паўдвара i нават болей. Але бяроза! Яна пачала жоўкнуць.

Таня пакратала яе белы ствол, увесь пакрыты нарасцям.

"Што гэта? Няўжо восень?"

I бяроза скiнула зморшчаны лiст у яе падстаўленыя далонi.

"Так, так, - сказала сабе Таня, - сапраўды, гэта восень. Аднак касачы пад акном яшчэ стаяць. Можа, i мае саранкi трохi пастаяць. Але дзе ж усё-такi нашы?"

Тут яна пачула ля сябе цiхую мiтусню i бурчанне. Гэта старая кошка Казак прывяла сваiх кацянят i загадала iм паскакаць перад Таняй. Пасля прыбегла качка з чарвяком у дзюбцы.

Кацяняты падгадавалiся за лета, i самы маленькi з iх, Арол, цяпер не палохаўся нi чарвякоў, нi качкi.

Затым у брамцы з'явiўся сабака. Быў ён мiзэрны ростам, галаваты, i было яму сама мала гадоў дзесяць.

Заўважыўшы Таню, ён стаў у варотах, i ў яго старых слязлiвых вачах свяцiўся сорам - яму было сорамна, што ён не першы даведаўся пра Танiн зварот. Мiжвольным рухам яго было пайсцi назад, не заўважыўшы Таню. Бываюць i такiя выпадкi ў сабачым жыццi. Ён накiраваўся было да вадавозкi, не вiльнуўшы нават хвастом. Але ўсiм яго хiтрыкам прыйшоў канец, як толькi Таня паклiкала яго: