Сочинения. Том 4 - Гален Клавдий

τῶν ἰατρῶν µαρσίπων ἤ τινος ἑτέρου.

9.6.4. κατὰ ταὐτὰ δὲ καὶ περὶ λουτρῶν καὶ περὶ ἀλουτίας διηνέχθησαν ὀξυµέλιτός τε καὶ µελικράτου καὶ ὕδατος καὶ οἴνου καὶ πτισάνης ἤτοι τοῦ διηθηµένου χυλοῦ µόνου διδόντες ἢ τῆς κριθώδους µόνης, οἱ δὲ καὶ σιτίων, ἄλλως ἄλλου διορισαµένου τάς τε διαφορὰς τῶν καµνόντων καὶ τῶν εἰρηµένων, <ὧν> ἔδειξε χρῇζον τὸ τῆς πλευρίτιδος πάθος.

9.6.5. ὅπως µὲν οὖν αὐτὸς διῆλθεν ἀτακτότερον πρῶτος εὑρίσκων, ἐν τοῖς ὑποµνήµασιν ἐξήγηµαι τοῦ Περὶ διαίτης ὀξέων, ὅ τινες µὲν ἐπιγράφουσι Πρὸς τὰς Κνιδίας γνώµας, ἔνιοι δὲ Περὶ πτισάνης, ἑκάτεροι µοχθηρῶς.

9.6.6. ἐγὼ δ’ ἵνα καὶ τούτου τοῦ λόγου ἔχωσι διὰ συντόµων σαφῆ τὴν διδασκαλίαν οἱ φιλοµαθεῖς, οὐκ ὀκνήσω δηλῶσαι τὰ κεφάλαια.

9.6.7. τῶν γάρ τοι πλευριτικῶν ἄρτι µὲν ἀρχοµένων ὀδυνᾶσθαι τὴν πλευράν, ὡς ἂν οὐδέπω τῆς διαθέσεως οὔσης σαφοῦς, ἀ<πο>πειρᾶσθαι κελεύει τῶν πυριάσεών τε καὶ θερµασµάτων ὀνοµαζοµένων καὶ διῆλθεν αὐτὸς τὴν ὕλην· εἶτα ἂν µὴ λύηται σκεψάµενον εἴτε “νεοβρῶτι ἐόντι” καὶ εἴτε “ὑποκεχωρηκυίας τῆς κοιλίας” εἴτε µή, διδάσκει τί ποιητέον ἐστίν.

9.6.8. ἐὰν δὲ µὴ ὑπείκῃ πρὸς ταῦτα, διορισµοὺς ἔγραψε τῶν τε φλεβοτοµίας δεοµένων καὶ τῶν καθάρσεως ἐπὶ τίνων τε χρὴ µελικράτῳ ποτῷ χρῆσθαι ἢ ὀξυµέλιτι ἢ ὕδατι µέχρι κρίσεως µηδεµίαν διδόντα τροφήν, ἐπὶ τίνων τε χυλῷ πτισάνης ἢ τῇ κριθῇ χρηστέον τηνικαῦτα καὶ σιτία δοτέον ἐστί· κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ περὶ οἴνου δόσεως διορίζεται τίσι τε χρὴ διδόναι καὶ τίσι µὴ καὶ ὁπότε καὶ ὁποῖον· ὡσαύτως δὲ καὶ περὶ λουτρῶν ὅσα τ’ ἄλλα τοιαῦτα.

9.6.9. Διττῆς δ’ οὔσης ἁµαρτίας ἐν ταῖς διαιρέσεσι διὰ τὸ τοὺς µὲν ἐλλιπέστερον τέµνειν, τοὺς δ’ ὑπερβάλλειν εἰς οὐκ οἰκεῖον τῷ τεµνοµένῳ πλῆθος, ἑκάτερον αὐτῶν ὁ ῾Ιπποκράτης µεµφόµενος ἐν ἀρχῇ µὲν τοῦ βιβλίου τάδε φησί·

9.6.10. “τὰς µέντοι πολυτροπίας τὰς ἐν ἑκάστῃσι τῶν νούσων καὶ τὴν πολυσχιδίαν αὐτῶν οὐκ ἠγνόουν ἔνιοι, τοὺς δ’ ἀριθµοὺς ἑκάστου τῶν νοσηµάτων σάφα ἐθέλοντες φράζειν οὐκ ὀρθῶς ἔγραψαν.

9.6.11. µὴ γὰρ καὶ οὐκ εὐαρίθµητον ᾖ, εἰ τουτέῳ τις σηµανεῖται τὴν τῶν καµνόντων νοῦσον, <τῷ> τὸ ἕτερον τοῦ ἑτέρου διαφέρειν τι, [τὸ] µὴ τωὐτὸ δὲ νόσηµα δοκέειν εἶναι, ἢν µὴ τωὐτὸ οὔνοµα ἔχῃ.”

9.6.12. ἐπὶ δὲ τῶν ἰηµάτων ἔµπαλιν ὡς ἐλλιπόντων αὐτῶν ὧδέ πώς φησι· “καὶ οὐ µόνον διὰ τοῦτο οὐκ ἐπαινέω, ἀλλ’ ὅτι καὶ ὀλίγοισι τὸν ἀριθµὸν τοῖσιν ἄκεσι χρέονται.”

9.6.13. µετὰ δὲ ταῦτα προβαλὼν τὸ <ἐν> τῷ προβλήµατι χρησιµώτατον οὐ σαφῶς αὐτοῦ τὴν λύσιν ἔγραψεν καὶ διὰ τοῦτ’ ἠγνοήθη πολλοῖς τῶν ἰατρῶν ὅλη τοῦ προβλήµατος ἡ δύναµις.

9.6.14. ἐξηγησάµην µὲν οὖν ὅλον τὸν λόγον τοῦτον ἐν τῷ πρώτῳ Περὶ διαίτης ὀξέων ὑποµνήµατι, συντόµως δ’ αὐτοῦ καὶ νῦν εἰπεῖν ἀναγκαῖόν ἐστι τὴν δύναµιν.

9.6.15. αὐτὸ µὲν τὸ πρόβληµα κατὰ τήνδε τὴν λέξιν ἔγραψεν ὁ ῾Ιπποκράτης· “δοκεῖ δέ µοι ἄξια γραφῆς εἶναι καὶ µάλιστα ὁκόσα τε ἀκαταµάθητά ἐστι τοῖσιν ἰητροῖσιν, ἐπίκαιρα ἐόντα εἰδέναι, καὶ ὁκόσα µεγάλας ὠφελείας φέρει ἢ µεγάλας βλάβας.

9.6.16. ἀκαταµάθητα δ’ ἐστὶ καὶ τάδε· διὰ τί ἄρα ἐν τῇσιν ὀξείῃσι νούσοισιν οἱ µέν τινες τῶν ἰητρῶν πάντα τὸν αἰῶνα διατελοῦσι πτισάνην διδόντες ἀδιήθητον καὶ νοµίζουσιν ὀρθῶς ἰητρεύειν, οἱ δέ τινες περὶ παντὸς ποιοῦνται ὅπως κριθὴν µηδεµίην καταπίνῃ ὁ κάµνων, µεγάλην γὰρ βλάβην ἡγέονται εἶναι, ἀλλὰ δι’ ὀθονίου τὸν χυλὸν διηθέοντες διδόασιν· οἱ δ’ αὖ τινες αὐτέων οὔτ’ ἂν πτισάνην παχεῖαν δοῖεν οὔτ’ αὖ χυλόν, οἱ µὲν µέχρι ἂν ἑβδοµαῖος ὁ κάµνων γένηται, οἱ δὲ καὶ διὰ τέλους ἄχρι ἂν κριθῇ ἡ νοῦσος.

9.6.17. µάλα µὲν οὖν οὐδὲ προβάλλεσθαι τὰ τοιαῦτα ζητήµατα εἰθισµένοι εἰσὶν οἱ ἰητροί, ἴσως δ’ οὐδὲ προβαλλόµενα εὑρίσκεται. καίτοι διαβολήν γ’ ἔχει ὅλη ἡ τέχνη πρὸς τῶν δηµοτέων µεγάλην <ὡς> µηδὲ δοκεῖν ὅλως ἰητρικὴν εἶναι. ὥστ’ ἔν γε τοῖσιν ὀξυτάτοισιν τῶν νοσηµάτων τοσόνδε διοίσουσιν ἀλλήλων οἱ χειρώνακτες, ὥστε ἃ ὁ ἕτερος προσφέρει ἡγεύµενος ἄριστα εἶναι, ταῦτα νοµίζειν ἤδη τὸν ἕτερον κακὰ εἶναι.”

9.6.18. καὶ µετ’ ὀλίγα, “φηµὶ δὴ πάνκαλον εἶναι τοῦτο τὸ σκέµµα, ἠδελφισµένον τοῖσι πλείστοισι τῶν ἐν τῇ τέχνῃ καὶ ἐπικαιροτάτοισι· καὶ γὰρ τοῖσι νοσέουσι πᾶσιν ἐς ὑγίειάν τι µέγα δύνασθαι καὶ τοῖσιν ὑγιαίνουσιν ἐς ἀσφάλειαν καὶ τοῖσιν ἀσκέουσιν ἐς εὐεξίην καὶ ἐς ὅ τι ἕκαστος ἐθέλει.”

9.6.19. Tὸ περὶ τῆς διαφωνίας, φησί, τῶν τεχνιτῶν σκέµµα µεγίστην ἔχει δύναµιν οὐ µόνοις τοῖς νοσοῦσιν ἐς ὑγιείας κτῆσιν, ἀλλὰ καὶ τοῖς ὑγιαίνουσιν, ἐς φυλακὴν αὐτῆς δηλονότι, καὶ τοῖς ἀσκοῦσιν ἐς εὐεξίην τοῦ σώµατος πρός τε τὴν κτῆσιν αὐτῆς καὶ διαµονήν· εἶτα προσέθηκε “καὶ ἐς ὅ τι ἕκαστος ἐθέλει,” δηλῶν ἡµῖν οὐ µόνον εἰς ἰατρικὴν ἀλλὰ καὶ τὰς ἄλλας τέχνας ἐκτετάσθαι τὸ σκέµµα καὶ τὴν λύσιν αὐτοῦ.

9.6.20. θαυµάσαι γάρ ἐστι διὰ τί τέχνην µετιόντες οἱ ἰητροὶ καθ’ ἣν τῇ πείρᾳ τὰ προσφερόµενα βοηθήµατα κριθῆναι δύναται, πότερον ὠφέλησεν ἢ ἔβλαψεν, ὅµως ἐναντιωτάτας ἀποφάσεις ἐποιήσαντο περὶ τῶν ὠφελούντων τε καὶ βλαπτόντων.

9.6.21. ἐν µὲν γὰρ φιλοσοφίᾳ µὴ πεπαῦσθαι τὰς πλείστας τῶν διαφωνιῶν οὐδὲν θαυµαστόν, ὡς ἂν µὴ δυναµένων τῶν πραγµάτων ἐναργῶς κριθῆναι τῇ πείρᾳ καὶ διὰ τοῦτο τινῶν µὲν ἀποφηναµένων ἀγέννητον εἶναι τὸν κόσµον, τινῶν δὲ γεννητόν, ὥσπερ γε καὶ τινῶν µὲν οὐδὲν ἔξωθεν αὐτοῦ περιέχον εἶναι, τινῶν δὲ εἶναι λεγόντων καὶ τούτων αὐτῶν [περιεχόµενόν τι φάντων] ἐνίων µὲν κενὸν ἀποφηναµένων εἶναι τοῦτο µηδεµίαν οὐσίαν ἔχον ἐν ἑαυτῷ, τινῶν δὲ κόσµους ἄλλους ἀριθµῷ ἀπεριλήπτους, ὡς εἰς ἄπειρον ἐκτετάσθαι πλῆθος.

9.6.22. αἰσθήσει γὰρ ἐναργεῖ τὴν τοιαύτην διαφωνίαν ἀδύνατον κριθῆναι. οὐ µὴν ὅµοιόν γέ ἐστι τὸ τῆς ὠφελείας καὶ βλάβης τῶν προσφεροµένων τοῖς σώµασιν ἰαµάτων εἰς διαφωνίαν ἀφικόµενον ἐν τοῖς ἰατροῖς, δυναµένοις γ’ αὐτῶν κρῖναι τῇ πείρᾳ τό τ’ ὠφελοῦν καὶ τὸ βλάπτον.

9.6.23. Tούτου τοίνυν τοῦ ζητήµατος ἡ λύσις οὐ πάνυ τι σαφῶς εἴρηται τῷ ῾Ιπποκράτει καὶ διὰ τοῦτο σχεδὸν ἅπαντας ἔλαθε τοὺς ἐξηγησαµένους τὸ βιβλίον.

9.6.24. ἐστὶ δὲ τοιάδε· τῶν νοσούντων ἔνιοι µὲν ἀσιτίας χρῄζουσιν ἄχρις ἂν ἡ νοῦσος κριθῇ, τινὲς δὲ τροφῆς καὶ τούτων ἔνιοι µὲν τῆς κριθώδους πτισάνης, ἔνιοι δὲ τοῦ χυλοῦ µόνου, καθάπερ γε καὶ στερεωτέρας ἔνιοι, καὶ µέντοι καί τινες µὲν ὀξυµέλιτος ἢ µελικράτου, τινὲς δ’ ὕδατος ἢ οἴνου.

9.6.25. διὰ τοῦτο τοῖς ἰατροῖς, ὅσοι τῇ πείρᾳ µόνῃ τὴν τέχνην συνεστήσαντο, χρήσιµον ἔδοξεν ἐκεῖνο µόνον ὃ κατὰ τύχην αὐτοῖς ἐφάνη πλεονάκις ὠφελῆσαν. οὐδὲ γὰρ ἐπὶ τοὐναντίον εἶδος ἀφικέσθαι τῆς διαίτης τολµῶσιν ὡς κἀκείνου πειραθῆναι, τὴν ἀτυχίαν δεδιότες.

9.6.26. µόνος οὖν ὁ τήν τε φύσιν εἰδὼς τοῦ κάµνοντος καὶ τὴν τοῦ νοσήµατος διάθεσιν καὶ τὴν τοῦ προσαχθησοµένου βοηθήµατος δύναµιν ἔτι τε τὸν